مروری بر دهم تیرماه، سالروز آزادی مهران در جنگ دفاع مقدس
عملیات كربلای یك عملیات تهاجمی سپاه پاسداران علیه نیروهای ارتش عراق در خلال جنگ ایران و عراق بود كه در تیر سال 1365 برای ده روز به‌صورت گسترده در منطقه مهران انجام شد و با پیروزی نیروهای ایرانی و بازپس‌گیری شهر مهران به پایان رسید. سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی در عملیات كربلای 1 در میان همرزمان خود علت ضعف دشمنان را بیان كرد.
به گزارش «تابناك»؛ ارتش متجاوز رژیم بعث عراق پس از ناكامی در بازپس‌گیری فاو از رزمندگان ایرانی و برای جلوگیری از حملات گسترده ایران، در پی حملات متعدد در غرب كشور، شهر مهران را به تصرف درآورد و با هیاهو آن را به رخ جهانیان كشید. صدام اعلام كرد مهران مهریه فاو است و تا زمانی كه ایران در فاو است، آن‌ها هم محكم و استوار در مهران خواهند ماند.
به دنبال این اتفاق، فرماندهان و رزمندگان ایرانی مجدانه در پی تدارك اجرای عملیاتی برای نابودی و بیرون راندن مجدد قوای عراق بودند كه سرانجام با گردآوری نیروی رزمی كافی و تهیه طرحی مناسب، در 9 تیر سال 1365 عملیاتی با نام «كربلای 1» به اجرا درآوردند.
جنجال تبلیغاتی عراق در پی اشغال مهران
پس از اشغال شهر مهران، رادیو عراق طی اطلاعیه‌ای به تبیین و تشریح علت تغییر سیاست ارتش عراق از پدافند (دفاع) به آفند (تهاجم) در مناطق حساس پرداخته و اظهار كرد كه اكنون سپاه‌های مختلف عراق از حالت دفاعی به تهاجم درآمده است، در حالی كه تنها سپاه هفتم جلوی ایران را در فاو فاصله گرفته است.
عراق اقدام به تصرف مهران كرد كه ایران فكر نكند ما ضعیف هستیم اما اعلام می‌كنیم در همین حال، حاضر به عقب‌نشینی از مهران هستیم در صورتی‌كه عقب‌نشینی ایران و عراق به مرزهای بین‌المللی و عدم دخالت در مسائل دفاعی داخلی یكدیگر صورت گیرد و عقب‌نشینی ایران از شهر فاو در مقابل عراق از مهران خواهد بود و فعلاً شهر مهران را در اشغال خود نگه می‌داریم.
حكومت صدام در اولین روز اشغال مهران با انتشار اطلاعیه‌ای نظامی در خصوص تصرف شهر مهران توسط عراق در ساعت 19 و 30 دقیقه همان روز تبلیغات پرهیاهوی را به راه انداخت: توپخانه ارتش عراق در 12 شهر 12 گلوله توپ شلیك كرد و دولت عراق سه روز تعطیلی عمومی اعلام كرد. رادیو و تلویزیون عراق با قطع برنامه‌های عادی خود جشن و پایكوبی و تبلیغات گسترده‌ای را به راه انداخت. مردم در شهرها تظاهرات كرده و آزادی فاو را در مقابل آزادی مهران خواستار شدند.
همچنین برخی دولت‌های عربی منطقه همگام با دولت عراق یك روز تعطیلی عمومی اعلام كردند و مردم را به شادی و پایكوبی فراخواندند. رادیو و تلویزیون و نشریات عراق از اشغال مهران چنان حماسه‌ای ساختند كه گویی ارتش عراق دوباره شهر خرمشهر یا پایتخت ایران را فتح كرده است. دشمن با راه‌اندازی جنگ روانی و تبلیغات گسترده اعلام كرد كه مهران را در مقابل فاو پس می‌دهیم.با برگزاری جلسه در قرارگاه نجف اشرف كه چهار ساعت به طول انجامید، طرح مانور نهایی تعیین و به یگان‌ها ابلاغ شد. طبق این طرح عملیات در سه مرحله انجام خواهد شد. مرحله اول تأمین ارتفاعات قلاویزان ایران تا روستای امامزاده حسن، مرحله دوم تأمین ارتفاعات جبل حمرین تا شیار میگ سوخته و در امتداد آن تامین روستاهای بهین بهرورزان و هرمزآباد و مرحله سوم تصرف خاكریز والفجر 3 بود كه در روستای فرخ آباد زیر ارتفاعات قلاویزان امتداد داشت و خود به خود در این منطقه مهران نیز تأمین می‌شد.
كمبود نیرو مهم‌ترین مشكل فراروی فرماندهان سپاه بود. تا آستانه عملیات استعداد كل نیروهای عمل كننده از 35 گردان تجاوز نمی‌كرد. البته برای تداوم عملیات نیاز به نیروی جدید و تازه نفس بود كه مسئولین قرارگاه قول‌هایی مبنی بر تأمین نیرو به یگان‌ها دادند. در این خصوص فرمانده وقت سپاه خطاب به فرماندهان یگان‌های سپاه می‌گوید؛ شما عملیات را شروع كنید، نیرو سرازیر خواهد شد و ما به شما نیرو می‌دهیم. بیان این‌گونه اظهارات بیشتر به منظور تقویت روحیه تلقی می‌شد.
ساعت 23 و 37 دقیقه 9 تیر سال 1365 قرارگاه خاتم الانبیا (ص) مرحله اول عملیات كربلای 1 را با رمز «یا ابوالفضل العباس (ع)» اعلام می‌كند. سه ساعت از ظهر روز شنبه 10 تیر می‌گذرد، منطقه درگیری لحظات آرامی را می‌گذراند، صدای انفجار گلوله‌های توپ و خمپاره كمتر به گوش می‌رسد. مساله بااهمیت پس از 16 ساعت نبرد عدم تحرك سنجیده و نیرومند دشمن در مقایسه با عملیات‌های گذشته است.
عراقی‌ها در عملیات‌های گذشته شب و روز اول عملیات با به‌كارگیری نیروها و یگان‌های زیاد پاتك‌های خیلی سنگینی را اجرا می‌كردند و این مسئله برای فرماندهان سؤال برانگیز بود كه چرا علی‌رغم 16 ساعت نبرد دشمن هنوز پاتك سنگین و تهدیدآمیزی نكرده است و لذا فرمانده سپاه در تماس با قرارگاه كربلا در جبهه جنوب مؤكداً می‌خواهد كه كاملاً مراقب تحركات عراق به‌ویژه در منطقه عملیاتی والفجر 8 در فاو باشند.
اسحاقی فرمانده قرارگاه كربلا در جنوب با تأیید صحبت فرمانده وقت سپاه می‌گوید: در انجام عملیات كربلای 12 مورد مشكوك به نظر می‌رسد: اول به كار نگرفتن نیروهای هوایی و دوم وارد نكردن نیروهای احتیاط (عدم پاتك دشمن).
در عین حال لشكر 6 و لشكر گارد دشمن به طور طبیعی قرار بود وارد منطقه شوند. بنابراین جای این سؤال است كه چرا عراقی‌ها تحركی انجام نمی‌دهند؟ آیا در مناطق دیگر قصد حمله به مواضع ما را دارند؟ ولی به هر حال ما با تأكیدات شما در منطقه عملیاتی فاو آماده‌باش داده‌ایم و گفته‌ایم كاملاً تحركات و وضعیت دشمن را زیر نظر داشته باشند و بررسی كنند.
در پی تلاش‌های بی‌وقفه تیم‌های اطلاعات عملیات و بررسی دقیق وضعیت دشمن یگان‌ها مقرر شد با توجه به كمبود وقت حدالمقدور ضربات را پی‌در‌پی و بی‌وقفه وارد كنند. لذا با انجام هماهنگی‌های لازم ضعف و كمبودهای خود را برطرف ساخته و برای مرحله دوم اعلام آمادگی می‌كنند.
ساعت 23 و 35 دقیقه تیر یگان‌ها با استقرار در نزدیك‌ترین نقطه به خطوط دشمن آماده عملیات شده و با اعلام رمز و آغاز عملیات، رزمندگان ضمن پاكسازی منطقه و محور عملیاتی خود حركت در عمق خود را تا رسیدن به هدف اصلی ادامه می‌دهند و این در حالی است كه فرمانده لشكر زرهی عراق به نیروهایش فشار می‌آورد كه در منطقه بمانند.
اثر ضربات سنگین وارده بر دشمن به حدی است كه گویی فرماندهان عراقی، اجرای تاكتیك‌های جنگ و طراحی‌ها در صحنه‌های سخت و فشارهای سنگین را فراموش كرده‌اند و به نظر می‌رسد، نقشه سنجیده‌ای برای مانور و ایستادگی ندارند، زیرا فاقد هرگونه آرایش نظامی و تاكتیك جنگی هستند و پیوسته آن‌ها می‌كوشند تا از تیررس رزمندگان و منطقه نبرد بگریزند.
تهاجم و ضربات سنگین لشكرهای عملیاتی سپاه به دشمن و پیشروی به سمت مهران آن‌قدر شكننده است كه موجب می‌شود، نیروی هوایی عراق تا این لحظه به جز معدود بمباران‌های پراكنده فعالیتی نداشته باشد. توپخانه و زرهی دشمن هم فعالیت درخور توجهی از خود نشان نداده است. در واقع عملكرد غافلگیرانه فریب و سرعت عمل رزمندگان ایرانی چنان مؤثر و موفق بوده كه نیروهای ارتش عراق فرصت بازسازی خود را نیافتند. لذا نیروی هوایی عراق و توپخانه هجمه سنگینی از حملات بمباران و آتش توپخانه را برای جلوگیری از ورود رزمندگان به شهر مهران به اجرا درآورد.
ساعت 7 صبح 12 تیر سال 65 عملیات در همه محورها همچنان با هوشیاری و جدیت فراوان ادامه دارد. پس از تثبیت و تحكیم مناطق آزاد شده در ساعت 8 صبح با وجود شكست نیروهای عراقی هنوز منطقه عملیاتی از نظر نیروهای ایرانی در هاله‌ای از ابهام است.
چرا عراقی‌ها اینقدر سخیف و بی‌مایل و همانند نیروهای آماتوری كه از جنگ هیچ سررشته‌ای ندارند عمل می‌كنند؟ چرا جنگنده‌ها و توپخانه‌های آن‌ها فعال نیستند؟ چرا تحركی از سوی یگان‌های عراق صورت نمی‌گیرد؟ بناگاه از طریق بی‌سیم‌ها به قرارگاه اعلام می‌شود كه شاهد عقب‌نشینی بدون سازمان و آشفته نیروهای عراقی هستیم و از طریق قرارگاه به فرماندهان یگان‌های منطقه‌ای باغ كشاورزی اعلام می‌شود كه بدون فوت وقت، فرصت را غنیمت شمرده و با گشودن معابر در میدان‌های مین و با كمك سایر رزمندگان به تعقیب دشمن در این منطقه بپردازند.
با فرار و عقب‌نشینی نیروهای دشمن از محور عملیاتی باغ كشاورزی رزمندگان ضمن تصرف مواضع متجاوزان و به اسارت درآوردن جمعی از نیروهای دشمن، مقادیر زیادی غنائم به دست آورده و با سرعت به تعقیب دشمن می‌پردازند. در این هنگام شماری از نیروهای دشمن كه در حال فرار هستند، به فرماندهان خود اعلام می‌كنند كه پیشروی ایرانی‌ها به طرف مرز و مناطق بدره و زرباطیه به سرعت در حال انجام است.
لذا دو گردان از مهندسی دشمن مأمور می‌شوند كه در منطقه زرباطیه در خاك عراق خاكریزهایی را برای دفاع احداث كنند و با استقرار یك تیپ به دفاع از زرباطیه بپردازند كه در نهایت این روند عقب‌نشینی دشمن، منجر به آزادسازی شهر مهران و استقرار دشمن در خطوط دفاعی داخل خاك عراق می‌شود.
نتایج عملیات كربلای یك
ده روز جنگ و مقاومت در مهران نتایجی از جمله آزادسازی 175 كیلومتر مربع از خاك ایران و عراق، آزادسازی جاده دهلران - مهران - ایلام، آزادسازی شهر مهران و هشت روستای آن، آزادسازی ارتفاعات حساس و مهم قلاویزان و همرین و دو پاسگاه مرزی و در دید تیر قرار گرفتن عقبه‌های دشمن از جمله شهرهای بدره و زرباطیه را به دنبال داشت.
