گنبد سلطانیه بزرگ‌ترین گنبد خشتی ایران

یكی از شهرهایی كه زمانی پایتخت حاكمان مغول، یعنی سلسله ایلخانان، بود زنجان است. گنبد سلطانیه هم یكی از دیدنی ترین بناهای تاریخی شهر زنجان است از دوران ایلخانیان تا امروز پابرجاست. به بزرگی و عظمت این بنا كه نگاه كنید، اولین سوالی كه در ذهن شكل می‌گیرد این است كه چه كسی برای ساخت این بنا در آن دوره و زمانه پا پیش گذاشته است؟ الجایتو كه یكی از فرمانروا های مغول بود و بر زنجان حكومت می‌كرد.

او همان كسی‌ست كه دستور ساخته این بنا را صادر كرد. البته بعد از این كه الجایتو مسلمان شد، نام خود را به سلطان محمد خدابنده تغییر داد. با دانستن این این موضوع حتما متوجه شده اید كه چرا این بنا گنبد سلطانیه نام گرفته است.

یكی از عجایب این بنا وزن همین گنبد است كه با گذشت 700 سال از عمرش و با تحمل وزنی نزدیك به 1600 تن هیچ آسیبی ندیده و فقط در حدود 8 سانتی‌متر نشست كرده.
سلطان محمد خدابنده یا همان الجایتو كه بود؟
سلطان محمد خدابنده بین سال‌های 703 تا 716 هجری قمری بر ایران حكومت می كرد و هشتمین پادشاه سلسله ایلخانیان بود. از زمانی كه سلطان محمد خدابنده حكمرانی خود را در ایران آغاز كرد، قوانین و مقررات اسلامی در كشورمان پر رنگ تر شدند. او برای تثبیت حكومت خود، ساخت شهری جدید به نام سلطانیه را آغاز كرد.

گنبد سلطانیه هم جزئی از همین شهر است. علاوه بر گنبد سلطانیه بناهای مهم دیگری مثل مدرسه، دارالشفا، خانقاه و … هم در این شهر ساخته شدند. با وجود اینكه سلطان محمد خدابنده تنها 13 سال حكومت را به عهده داشت، اما در همین بازه زمانی كوتاه هم عمران و آبادی های زیادی انجام داد. او پس از 13 سال حكومت از طریق مسمومیت به قتل رسید و در گنبد سلطانیه به خاك سپرده شد.

گنبد سلطانیه یكی از بزرگترین گنبدهای آجری دو جداره جهان است. می‌توان گفت مهمترین و بزرگترین یادگاری كه از دوران حكومت سلطان محمد خدابنده به جا مانده، همین بنای باشكوه است. شاید برای شما جالب باشد بدانید گنبد سلطانیه از لحاظ ارتفاع بعد از كلیسای سانتا ماریا در ایتالیا و مسجد ایاصوفیه در تركیه مقام سوم بلندترین مكان گنبدی شكل جهان را از آن خود كرده است!
علاقه مندان می توانند برای كسب اطلاعات بیش تر كتاب گنبد سلطانیه به استناد كتیبه‌ها را مطالعه نمایند.