ابوالقاسم عارف قزوینی غزل‌سرا و تصنیف‌ساز معاصر ایرانی است كه در زمان انقلاب مشروطه فعالیت‌های سیاسی گسترده‌ای داشت.
ابوالقاسم عارف قزوینی مشهور به «عارف قزوینی» در سال 1259 شمسی در قزوین به دنیا آمد. او در جوانی صرف و نحو زبان‌های فارسی و عربی را به‌طور كامل یاد گرفت و به ادبیات و شعر علاقه زیادی نشان داد.
او در زمینه موسیقی شاگرد میرزا صادق خرازی بود. مدتی نیز به‌دلیل اصرار‌های پدرش، ملا هادی وكیل، پیش یكی از واعظان قزوین نوحه‌خوانی می‌كرد و عمامه به سر می‌گذاشت. او سپس به تهران مهاجرت كرد و به‌دلیل نبوغ فوق‌العاده‌ای كه در زمینه شعر و موسیقی داشت، به‌سرعت وارد دربار قاجار شد و با شاهزادگان قاجار آشنایی پیدا كرد.
او در ابتدا مورد توجه شاهزاده وثوق الدوله قرار گرفت و مدتی در دربار او خدمت می‌كرد. او درباره وضعیت خود در این مدت می‌نویسد:
در این مدت یك سال و اندی، حتی یك شب آسایش نداشتم و در صف سفره نشینان و مفت خوران از همه سربلند‌تر محسوب می‌شدم.
سپس مظفرالدین شاه از صدای عارف خوشش می‌آید و او را به دربارش می‌آورد؛ او را به‌عنوان فراش خلوت خود استخدام می‌كند؛ اما عارف كه از انجام این كار بیزار بود، با وجود اینكه نیاز مالی داشت و می‌توانست با این كار از لحاظ مادی تامین شود، این پیشنهاد را رد كرد و به قزوین بازگشت. دراین‌باره نیز او می‌نویسد:
من همیشه خواهان حیثیت و شرافت بوده‌ام و حتی دوستان نزدیك نیز جرات تعارف چنین چیزی را به من نداشتند.
كلیات دیوان عارف قزوینی شامل 97 غزل، 89 تصنیف و 12 شعر هجویه است كه انتشارات مختلفی آن را به چاپ رسانده‌اند.
ازدواج
ابوالقاسم عارف قزوینی در 17 سالگی عاشق دختری به نام «خانم بالا» می‌شود و پنهانی با او ازدواج می‌كند. خانواده خانم بالا پس از اطلاع از داستان ازدواج پنهانی آن‌ها، فشار زیادی به عارف آوردند تا او را طلاق بدهد. عارف پس از پیش آمدن این ماجرا مدتی به رشت رفت. پس از بازگشت از این سفر و با وجود علاقه زیادی كه به خانم بالا داشت، او را طلاق داد و تا آخر عمر خود ازدواج نكرد.
فعالیت‌های عارف قزوینی در جریان انقلاب مشروطه
نقش عارف در انقلاب مشروطه
منبع: فردا نیوز
زمانی كه زمزمه‌های اولیه مشروطه در ایران شروع شد، عارف قزوینی تنها 23 سال داشت. او با غزل‌هایی كه سروده بود، به موفقیت انقلاب مشروطه كمك زیادی كرد. عارف در آن زمان، زبان مشترك فریاد‌های آزادی خواهی مردم ایران و روشن‌فكران ترقی‌خواه بود. درخشان‌ترین آثار عارف قزوینی مربوط به دوران مشروطه است.
در اوایل شروع جنبش آزادی، عارف در صف مشروطه‌‌خواهان قرار گرفت و نبوغ و استعدادش را در مسیر آزادی صرف كرد. غزل «پیام آزادی» از مشهورترین آثار او در این زمان است.
پیام، دوشم از پیر می فروشم آمد بنوش باده كه ملتی به هوش آمد
هزار پرده ز ایران درید، استبداد هزار شكر كه مشروطه پرده پوش آمد
ز خاك پاك شهیدان راه آزادی ببین كه خون سیاوش چه سان به جوش آمد
برای فتح جوانان جنگجو، جامی زدیم باده و فریاد نوش نوش آمد
كسی كه رو به سفارت پی امید رفت دهید مژده كه لال و كر و خموش آمد
انقلاب مشروطه زمینه ساز شكل‌گیری شخصیت آزادی‌خواه و حق‌جوی عارف بود. او با قلم خود به مبارزه با سلطنت‌طلبی پرداخت و سعی در خشكاندن ریشه استبداد داشت. او شعر، موسیقی و صدای خود را در مسیر انقلاب مشروطه گذاشت.
یكی از نزدیكان عارف به نام «رضازاده شفق» درباره او چنین نوشته است:
در دوران انقلاب مشروطه، قلم و سخن هیچ‌كسی مثل عارف نمی‌توانست دل مردم را به لرزه درآورد. عارف از روزهای اول این انقلاب، همراه مردم در این مبارزات شركت می‌كرد.
سعید نفیسی، پژوهشگر تاریخی معاصر كه خود یكی از همنشینان عارف قزوینی بوده است، در كتابش می‌نویسد:
این بزرگ‌مرد انگار رسالتی آسمانی برعهده داشت. سخن هیچكس غیر او به دل نمی‌نشست و روح همه مردم ایران در آن زمان، در دست‌های او بود.
