مدیر رادیو فرهنگ در در آیین دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و و تاجیكستان با بیان اینكه وحدت هستی بخش روابط و فرهنگ است اعلام كرد: به زودی طرح خواهرخواندگی رادیو فرهنگ با یك رادیوی تاجیك را كلید می زنیم.
در این آیین كه با حضور علیرضا حبیبی مدیر رادیو فرهنگ، عبدالرحمان معروف رایزن فرهنگی و دبیر اول سفارت تاجیكستان در تهران، سرور بختی رئیس موسسه فرهنگی اكو و عابد اكبری مدیرعامل موسسه مطالعات ابرار معاصر تهران در استودیو شماره یك رادیو برگزار شد، علیرضا حبیبی دیپلماسی فرهنگی را از ضرورت‌های این روزهای ملت‌ها خواند و گفت: فرهنگ زیربنا و مستحكم كننده روابط دولت‌ها و ملت‌هاست.
وی افزود: دو كشور بزرگ ایران و تاجیكستان كه هم زبان و هم ریشه هستند می توانند در جهان امروز نقش‌آفرینی كنند. امروز رادیو فرهنگ در این مسیر قدم گذاشته و به كمك موسسه فرهنگی اكو و معاونت بین الملل رسانه ملی طی مسیر خواهد كرد.
مدیر رادیو فرهنگ با بیان اینكه امروز بیش از پیش نیاز به وحدت داریم كه هستی بخش روابط و فرهنگ است گفت: ظرفیت فرهنگی دو كشور می تواند پیام‌های بسیاری داشته باشد؛ یك قطعه موسیقی و یك شعر می تواند قلب‌ها را به هم نزدیك كند و اگر معاونت صدای رسانه ملی موافقت كند، به زودی طرح خواهرخواندگی رادیو فرهنگ با یك رادیوی تاجیك را كلید می زنیم.
وی تاكید كرد: دولت‌ها شاید عوض شوند، اما فرهنگ ها عوض نمی‌شوند و خط استحكام و اندیشه روابط را برقرار می‌كنند. مدیر رادیو فرهنگ دو كشور ایران و تاجیكستان را هم زبان هم فرهنگ، هم ریشه و هم تبار دانست كه در جهان امروز، می‌توانند نقش آفرینی بیش از پیش داشته باشند. وی فرهنگ را سرآغاز هستی بخش روابط دانست و گفت: امروز بیش از پیش نیازمند این حوزه وحدت آفرین هستیم.
حبیبی دیپلماسی فرهنگی را " قلب دیپلماسی سیاسی" دانست و گفت: دیپلماسی فرهنگی مقدمه، ضرورت و شاید بتوان گفت "قلب دیپلماسی سیاسی" است؛ چراكه نرم كردن روابط به كمك فرهنگ ها و نمادهای فرهنگی میسر است.
رادیو فرهنگ می تواند با یكی از رادیو های تاجیكستان خواهرخوانده شود. وی " آیین دیپلماسی فرهنگی ایران و تاجیكستان" را، مقدمه‌ای برای برگزاری برنامه‌های فرهنگی بیشتر بین دو كشور دانست و گفت: رادیو فرهنگ مایل است آغازگر دیپلماسی فرهنگی جدید دو كشور باشد و در این راستا آمادگی دارد حسب موافقت معاون محترم صدا و مكاتبه ای كه انجام شده است، میان رادیو فرهنگ با یكی از رادیو های تاجیكستان به عنوان خواهرخوانده تفاهم نامه برقرار شود و یك برنامه ثابت و ماندگار با محور فرهنگ، تمدن، آیین‌ها و ادبیات تاجیكستان در رادیو فرهنگ داشته باشیم. وی ادامه داد: عناصر هویتی و فرهنگی در جهان معاصر، از مولفه‌های اصلی شكل دهنده مناسبات كنشگران سیاست بین الملل است و در این میان ایران و تاجیكستان به عنوان دو ملت پیوسته به هم كه منشاء هویتی واحدی دارند نمونه بارزی از تاثیر غالب عوامل هویتی و فرهنگی در مناسبات میان كنشگران سیاسی هستند.
حبیبی در ادامه با اشاره به مبنا قراردادن نظریه‌های فرااثبات گرای روابط بین الملل به ویژه سازه انگاری در خصوص مناسبات ایران و تاجیكستان تاكید داشت : عوامل و متغیرهای هویتی و فرهنگی بخش غالب روابط ایران و تاجیكستان را شكل داده و بر عوامل مادی فائق آمده اند و رادیو فرهنگ با توجه به وظیفه ذاتی خود برای معرفی فرهنگ و پیوند بین مردم با فرهنگ به عنوان عنصر هویتی در نشست ها و برنامه‌های ویژه دیپلماسی فرهنگی وسعت دایره مخاطب را از مرزهای جغرافیای ایران گسترده تر كرده و با توجه به مشتركات فرهنگی به معرفی فرهنگ كشورهای منطقه می‌پردازد وامروز نیز آیین دیپلماسی فرهنگی ایران و تاجیكستان رابا این نگرش نو و امیدآفرین در تقویت روابط دو گشور و همبستگی بیشتر دو ملت برگزار كرده ایم.
مدیر رادیو فرهنگ خاطرنشان كرد : باید توجه كنیم كه منافع كشورها صرفا ناظر بر منافع مادی و ابزاری نبوده و در تعاریف نوین، منافع هویتی و هستی شناختی بعضا اولویت و ارزش بیشتری در عرصه سیاسی یافته است و براین اساس فرهنگ‌ایران و تاجیكستان به عنوان دو كشور مستقل ودارای منافع ملی متفاوت،با مشتركات فرهنگی كه سبب نزدیكی مردمان این دو دیار شده است در این برنامه معرفی و بررسی میشود وی ادامه داد :با وجود گسترش روابط سیاسی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری تاجیكستان، مشتركات فرهنگی هنوز هم به عنوان اساسی ترین زمینه تحكیم پیوندها میان مردم این دو كشور محسوب می شود زیرا ریشه‌های تاریخی یكسان، زبان مشترك و دین واحد در كنار تشابه سنت ها، آیین‌ها و باورهای اجتماعی ملی و محلی، شرایط بی بدیلی را برای توسعه بیش از پیش مناسبات فرهنگی میان دو كشور فراهم آورده است به همین منظور رادیو فرهنگ در آیین دیپلماسی فرهنگی ایران تاجیكستان ظرفیت های مشترك فرهنگی و اجتماعی این دو كشور را بررسی كرده و به دنبال درك وجوه اشتراك و افتراق فرهنگ ایران و تاجیكستان و بررسی تطبیقی این دو فرهنگ در قالب ارتباطات بین فرهنگی،آشنـــایی با میراث تمـــدنی و مفـــاخر فرهـــــنگی،مطالعـــات زبانـــی و ادبیــات فارسی و تاجیــــكی و معرفـــــی آداب و ســنن و رســــــــوم مشـــــترك است.
دكتر معروف عبدالرحمان اف ، معاون سفیر تاجیكستان، هم در این مراسم، رابطه فرهنگی ایران و تاجیكستان را مستحكم و دارای پیشینه دیرینه دانست و گفت: سخنانم را با گلایه ای آغاز می كنم. وقتی ما تاجیك ها در ایران به فارسی صحبت می كنیم برخی می گویند كه شما فارسی را از كجا آموخته اید. چقدر خوب فارسی صحبت می كنید.فارسی زبان ما است. زبان مردم تاجیكستان است. نباید این تفكر در ذهن مردم ایران باشد كه فارسی فقط زبان مردم ایرانی است.ما شاعران و مفاخر بزرگی را داریم كه بین ما دو كشور مشترك است و زبان آنها فارسی است. در تاجیكستان ایران و زبان فارسی قابل احترام ویژه است و معتقدند همه از یك خاستگاه هستند.
معاون سفیر تاجیكستان گفت كه آیین دیپلماسی ایران و تاجیكستان، یك اقدام بزرگ در آستانه سی سالگی استقلال جمهوری تاجیكستان، و 30 سالگی روابط دیپلماتیك ایران و تاجیكستان است. وی همچنین با یادآوری استقلال تاجیكستان در سال 1991 گفت: جمهوری اسلامی ایران از اولین كشورهایی بود كه این استقلال را به رسمیت شناخت و در طول این 30 سال حدود 170 سند بین دو كشور به امضا رسیده است كه خود زمینه ساز روابط و همكاری‌های همه جانبه بین دو كشور شده است. تاریخ و تمدن تاجیكستان دارای گذشته‌ای پربار در زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی است. تاجیكستان به عنوان عضو سازمان همكاری های اقتصادی شانگهای می تواند ایران را به كشورهای عضو این سازمان پیوند دهد.
معروف تاكید كرد :فرهنگ پیوند دهنده ملت هاست و امیدوارم این برنامه‌ها بتواند در معرفی مشتركات فرهنگی و شناخت تفاوت ها و نزدیكی ملت ها موثر باشد. امروزه یكی از اساسی ترین روش ها در جهت بالا بردن ارتباط سیاسی ، اجتماعی واقتصادی ، یافتن مشتركات بین كشورها مخصوصاً فرهنگ و زبان است. ایران وتاجیكستان در آسیای مركزی دارای مشتركات فراوانی در تاریخ ، فرهنگ ، زبان و دین هستند ، از این رو علایق و پایبندی به آداب و رسوم اجداد و نیاكان موجب افزایش میزان همبستگی بین ساكنان هر دو كشور گردیده است . جشن نوروز و عشق به ادبیات مشترك و شعرای بزرگ فارسی زبان پیوند دیرینه ای را بین مردم هر دو كشور به وجودآورده است كه در صورت توجه به آن می تواند در اشاعه فرهنگ مشترك با حفظ هویت ملی ، به صورت منطقه ای تأثیر مناسبی داشته باشد.
همكاری اكو و‌رادیو فرهنگ برای احیای فضای دوستی بین مردم دارای تمدن مشترك
پروفسور سرور بختی، رئیس موسسه بین‌‌المللی فرهنگی اكو، هم در این مراسم با اشاره به شعر" درخت دوستی بنشان كه كام دل ببار آرد" برگزاری آیین دیپلماسی فرهنگی ایران و تاجیكستان به همت رادیو فرهنگ را، نمادی از درخت دوستی میان دو كشور دانست. وی همچنین با اشاره به 30 سال فعالیت موسسه بین المللی اكو گفت: این موسسه از سوی روسای كشورهای عضو این سازمان بین المللی با هدف ایجاد فضای دوستی، اعتماد، برادری و همدلی میان كشورهای منطقه اكو، به كمك اشتراكات فرهنگی و علمی و ادبی ایجاد شده است. وی درباره فاصله گرفتن مردم از یكدیگر بیان كرد: زمانی كه ما با مردم صحبت می‌كنیم، مسئله مهمی‌كه مطرح میشود، این است كه ما از همدیگر دور شده ایم و از هم بی خبر مانده ایم. وی ادامه داد: اهالی فرهنگ و سیاستمداران كوشش كافی در این زمینه انجام میدهند. در این رابطه موسسه اكو در نظر دارد فضای دوستی بین مردم دارای تمدن مشترك، احیا كند.
سروربختی با اشاره به تلاش های 30 ساله موسسه اكو و گفت: موسسه در چند سال اخیر از طریق برنامه‌های فرهنگی و هنری تلاش كرده است كه كشورهای عضو را به هم معرفی كند، اما متاسفانه شواهد حاكی از آن است كه علیرغم اینكه ما از یك ریشه برآمده ایم و فرهنگ و تمدن مشترك داریم، كمی از هم دور شده‌ایم و بی خبر مانده ایم و برای جبران باید تلاشمان را بیشتر كنیم. وی چاپ و معرفی چندین كتاب در مسیر معرفی "كمال خجند" به عنوان متفكر مشترك و پیوند گر دو ملت ایران و تاجیكستان، و نیز برگزاری كنفرانس بین المللی پاسداشت این متفكر بزرگ را از اقدامات موسسه بین المللی اكو در سال‌های اخیر برشمرد و اینكه در این زمینه كتاب هایی در تاجیكستان عراق، افغانستان و دیگر كشور های همسایه ی عضو اكو انجام شده است. رییس كمیسیون فرهنگی اكو در پایان از اجرای سلسله برنامه‌هایی با همكاری رادیو فرهنگ خبر داد و گفت: امید است به كمك این برنامه‌ها، فضای مناسبی برای تعامل كشورهای عضو اكو فراهم شود. در زمینه اشتراكات فرهنگی ایران و تاجیكستان كم كاری شده است .
دكتر عابدی اكبری، مدیرعامل موسسه ابرار معاصر، هم در این مراسم، با قدردانی از تلاش رادیو فرهنگ در راستای ارتقای روابط فرهنگی ایران با كشورهای مختلف به ویژه تاجیكستان گفت: فرهنگ بعد سوم دیپلماسی است و متاسفانه ما نتوانستیم از این بعد سوم دیپلماسی، كه مزیت نسبی هم در آن داریم، بهره چندانی ببریم. وی ابراز امیدواری كرد " آیین دیپلماسی فرهنگی" نقطه عطفی در تاریخ ایران و تاجیكستان و عامل شناخت بیشتر فرهنگی دو ملت شود. وی همچنین، علیرغم نقاط مشترك فرهنگی فراوان دو كشور ایران و تاجیكستان شناخت متقابل این دو را از هم كم دانست و گفت: باید بكوشیم در سایه شناخت متقابل بیشتر، روابط پایدار تری داشته باشیم. نیازمند نگاه واقع گرایانه و آسیب‌شناسی به روابط فرهنگی با تاجیكستان هستیم . زبان فارسی موجب پیوند فرهنگ و تمدن ایران و تاجیكستان میگردد و امروز دلبستگی عامه مردم تاجیكستان به زبان و فرهنگ قومی خویش عمده ترین خصیصه و سرچشمه وحدت استقلال جویانه آنان است.
دكتر نادر كریمیان سردشتی عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی، پژوهشگر و استاد دانشگاه و نویسنده بیش از هشتاد كتاب در حوزه تاریخ و تمدن ایران و كشورهای تمدنی ایران فرهنگی از سخنرانان آیین دیپلماسی ایران و تاجیكستان بود كه اذعان دارد یك نسبتی بین كتاب و تمدن هست در طول تاریخ بشر معمولاً این نسبت همیشه یك نسبت كاملاً واقع‌بینانه و با دستاوردهای بسیار خوبی بوده است. علیرغم تنوع قومی ساكنان منطقة خراسان بزرگ، ورارود و ماوراءالنهر، و ظهور حوادث عظیم تغییرات گسترده در نظام سیاسی اقتصادی و اجتماعی، چرا همچنان این منطقه دارای هویت واحد فرهنگی شناخته میشود؟ و قوام هویت آن وابسته به چه عواملی بوده است؟ آیا میتوان هویت فرهنگی مشترك ساكنان این سرزمین را عامل تداوم هویت آن دانست؟ نمودهای مهم فرهنگ مشترك در هنر و تمدن این سرزمین كدام است؟ تاریخ سامانیان نشان دهنده این است كه گام های زیادی به سوی احیای فرهنگ ایرانی برداشته شد. در نتیجه حمایت امیران سامانی، چندین شاعر با استعداد ظهور پیدا كردند. این شاعران به شخصیت های ماندگار ادبیات فارسی تبدیل شدند، شاعرانی از جمله رودكی، شهیدبلخی و كسایی. آن ها رودكی، شاعر بزرگ آن زمان، را متقاعد كردند تا “كلیله و دمنه” را به نظم درآورد. برخی از كتاب های ارزشمند تاریخی مانند “تفسیر و تاریخ طبری” در این دوران نگارش شد و كتاب هایی مانند “تاریخ بلعمی” ترجمه شد. به طور كلی، ادبیات و شعر فارسی ارتقا یافت.
قهرمان سلیمانی، رایزن فرهنگی سابق ایران در تاجیكستان، هم در این مراسم، ضمن قدردانی از همت رادیو فرهنگ در برگزاری آیین دیپلماسی فرهنگی ایران و تاجیكستان به ویژه در آستانه سالگرد استقلال این كشور گفت: استقلال تاجیكستان برای زبان فارسی و فرهنگ ایرانی دستاورد بسیار عظیمی‌بود؛ چراكه در یكی دو قرن اخیر، این استقلال در قلمرو زبان فارسی نخستین رویش و بزرگترین حادثه بود كه یك كشور فارسی زبان در این قلمرو ظهور پیدا كرده است. وی افزود: علیرغم استقبال مجموعه دستگاههای فرهنگی ایران از این حادثه، اما دستاوردهای ما به هیچ وجه با آن چه كه باید باشد همسان نیست، و جبران این مسئله نیاز به نگاه واقع گرایانه و آسیب‌شناسی دارد. ازتباط فرهنگی ایران و تاجیكستان نیاز هنرمندان و فرهنگیان است.
وی گفت كه با وجود نزدیكی های فرهنگی، تاریخی، زبانی و جغرافیایی میان ایران و تاجیكستان، اما به عقیده من، سرعت توسعه روابط اقتصادی دو كشور همچنان كند است. اگرچه علاقه مندی دو طرف برای استفاده از این ظرفیت ها طی سال های اخیر منجر به انعقاد قراردادهایی شده اما جا دارد از این فرصت ها استفاده بهینه شود. روابط دو كشور از ابتدای استقلال تاجیكستان درحال پیشرفت بوده ولی قانع كننده نیست. برسمیت شناختن استقلال تاجیكستان از سوی ایران به عنوان اولین كشور در جهان دلیلی بر این مدعاست كه بتوانیم با احترام به حاكمیت دو كشور فرصت ها را بیشتر كنیم.
استاد صادق چراغی، از آهنگسازان ایرانی در ادامه برنامه، اظهار كرد: ما بی تردید به این فرهنگ مشترك نیاز داریم و با توجه به وظیفه فرهنگی كه در این دوره داریم، باید در این زمینه تلاش كنیم. وی افزود: به عنوان مثال، كاخ رفیع موسیقی كلاسیك كه از گردهمایی فرهنگ‌های مختلف بوجود امده است، اگر اتفاق خوبی در این زمینه در لهستان بیفتد، در كانادا هم اهمیت خواهد داشت؛ لذا ما دغدغه و فرهنگ مشترك داریم و باید در این زمینه بیشتر تلاش كنیم. طبق گفته‌های ابتدای برنامه، حدود 170 سند در این زمینه انجام شده است. چراغی عنوان كرد: متاسفانه ما متناسب با ارزش این فرهنگ مشترك، گام برنداشته ایم.ما برای برقراری پیوند با هنرمندان تاجیكستانی بسیار كم كاری كرده ایم. درصورتی كه ما فرهنگ، آیین و زبان مشترك داریم. اما قدم‌ها و اقدامات در این زمینه كافی نبوده و باید آسیب شناسی در این خصوص صورت گیرد.
این آهنگساز ایرانی گفت كه مجموعه موسیقی را با اجرای وحید تاج از خوانندگان شاخص ایرانی و خواننده تاجیكی به نام افضل شاه با اشعاری از رودكی سمرقندی در قالب لوح "بخارا" تنظیم و روانه بازار نموده است. وی اشاره كرد كه مردم تاجیكستان به موسیقی و ترانه های ایرانی علاقه فراوان دارند. حتی به خوبی نام خوانندگان ایرانی قبل و بعد از انقلاب اسلامی را می شناسند و سروده های آنها احترام بسیاری قائل هستند. آنچه در محتوای موسیقی و ترانه های ایرانی و تاجیكی می توان دریافت , عشق به طبیعت و جغرافیا است كه در آن الهام از ویژگیهای خاص محیطی مانند كوهها , رودها و دشتهای سرسبز از جمله آنهاست كه در اشعار شعرا و ادبا و سرودهای خوانندگان بدان بسیار توجه شده است. لازم است روابط فرهنگی مفاخر هنری ردو كشور تسهیل شود
گفتنی است در این برنامه گزیده‌ای از برنامه دیدار شاعر تاجیكستانی، مرحوم محمدعلی عجمی، با رهبر معظم انقلاب پخش شد. در این برنامه محمدعلی عجمی‌شعری را در حضور رهبر انقلاب، قرائت می‌كرد. در انتهای برنامه پس از تجلیل و گرامیداشت مهمانان حاضر در برنامه، قدردانی از فعالان عرصه دیپلماسی فرهنگی دو كشور ایران و تاجیكستان، آیین رونمایی از كتب ادبی مجموعه شعر شاعران تاجیكستان و اشنایی با آثار شاعران تاجیكستان صورت گرفت. همچنین لوح سپاس این آیین به صورت فرش نفیس و هنری از سوی رادیو فرهنگ به سفارت تاجیكستان اهدا شد.
