محمدصادق رحمانیان گفت:مادرحال طراحی برنامه ای هستیم باعنوان "برنامه شنوندگان". در این برنامۀ تعاملی،شنوندگان برنامه راتولید می كنند؛گویندگی،نویسندگی،سوژه یابی وموضوعات به عهده مخاطب مدعواست و فقط مدیریت و تهیه كنندگی برنامه بر عهده ماست .
1 – جناب رحمانی، ضمن تشكر از اینكه با قسمت ادب و هنر روزنامه اطلاعات مصاحبه می كنید ، به عنوان مدیر رادیو فرهنگ بفرمایید كه آیا قرار است رادیو فرهنگ به مخاطب خاص و اهل فرهنگ اختصاص داشته باشد یا بسط بیشتری داشته باشد و دایره ی مخاطبان خود را بیشتر كند؟
رادیو فرهنگ ، رسانه ای اختصاصی است كه به مقوله فرهنگ مردم ایران می پردازد . اگر پیوستاری را در نظر بگیرید كه یك سوی آن فرهنگ و سوی دیگر آن هنر باشد ، " رادیو فرهنگ " در میانۀ فرهنگ و هنر امروز ایران قرار می¬گیرد تا هم مباحث كاملاً تخصصی و هم نیمه تخصصی و عمومی را به سمع شنوندگان خود برساند . همان طور كه می دانید ، نگاه فرهنگ به طرف جامعه عام و پیكان هنر به طرف نخبگان و اهل تخصص است . ما باید به گونه ای عمل كنیم كه نه تنها مخاطب خاص ، بلكه مخاطب عام نیز ما را پیدا كند و از شنیدن برنامه¬های رادیو فرهنگ اقناع شود . بر این اساس ، جدول پخش برنامه های شبكه به گونه ای طراحی شده است كه در ساعات آغازین روز با مخاطب عام سروكار داریم و در ساعات پایانی شب ، برنامه هایی پخش می شود كه نخبگان را پای رادیو بكشاند . در عین حال بخشی از ساعات هفتگی پخش رادیو فرهنگ به مذاكرات علنی مجلس شورای اسلامی اختصاص دارد و همین امر دایره شنوندگان ما را به سمت مسئولان و كارگزاران نظام نیز سوق می¬دهد . البته مسئولان و مدیران سیاسی ، برنامه های دیگر ما را نیز می¬شوند . گاه شده است كه از بین مدیران كلان كشور ، برنامه های ادبی رادیو فرهنگ را تقاضا می¬كنند .
ما دوگونه مخاطب داریم ؛ مخاطب تصادفی و مخاطب ثابت (انتخاب¬گر) . جدول پخش ما بر اساس این دو نوع مخاطب طراحی شده است . مخاطبان تصادفی و سیار معمولا رادیو را در خودرو می شنوند ، بر همین اساس ما برنامه هایی را برای ساعاتی خاص طراحی می كنیم كه جنبه خبررسانی و آموزشی داشته باشد . برای مخاطبان ثابت نیز كه معمولا در منازل خود در ساعات پایانی شب و به هنگام استراحت به رادیو گوش می سپارند . برنامه های عمیق تر را كه نیاز به تعمق و تأمل بیشتری دارد ، طراحی و تهیه می¬كنیم .
2 – بفرمایید با چه شیوه هایی به ارزیابی برنامه های این رادیو از دیدگاه مخاطبان پرداخته می شود و چه اندازه تقاضای مخاطبان در تهیه و تولید برنامه ها دخیل است .
ارزیابی برنامه ها به طرق گوناگون و در سطوح مختلف صورت می گیرد . در ساختار همه رادیوها ، گروه¬های مشاوره ای ارزیابی وجود دارد . برنامه های پخش¬شده در این گروه¬ها بررسی و نكات ضعف و قوت آن برشماری و به تهیه كننده ابلاغ می شود . این ارزیابی ها در حیطه محتوا و ساختارهای برنامه سازی صورت می¬گیرد . گاه نیز ارزیابی به صورت فصلی و توسط نهادهای ناظر بر عملكرد سازمان انجام می¬گیرد . این نظارت جنبه قانونی دارد و در قانون اساسی بدان تصریح شده است . علاوه بر این ، مركز نظارت و ارزیابی سازمان صدا و سیما نیز ( به عنوان بخش بالادستی سازمان ) به طور روزانه بر محتوای رادیوها نظارت دارد و فراز و نشیب برنامه ها را به صورت فرایندی و نقطه ای ارزیابی و نظارت می كند كه همه این ها در جایگاه خود مهم هستند . از شكل های دیگر نظارت و ارزیابی ، بازخورد مخاطب است . برخی اوقات شنوندگان از طریق تلفن هاو پیامك ها برنامه هایی را كه می شنوند ، ارزیابی و دیدگاه¬ها و نظرات خود را برای ما ارسال می كنند . این موضوع جدا از روابط عمومی سازمان صدا و سیماست كه توسط شماره معروف 162 نظرات و ارزیابی شنوندگان را ثبت می¬كند.
3 –برای حضور بیشتر در میان مخاطبان و ایجاد ارتباط مستقیم تر با مخاطبان این شبكه ی رادیویی چه برنامه هایی دارید ؟
در هر برنامه رادیویی راه های ارتباطی به صورت تلفنی و پیامكی در اختیار شنوندگان قرار می گیرد . این ارتباط مستقیم است و شنوندگان دیدگاه خود را مطرح می كنند . علاوه بر این ، ما در حال طراحی برنامه ای هستیم با عنوان " برنامه شنوندگان " . در این برنامۀ تعاملی ، شنوندگان برنامه را تولید می كنند ؛ گویندگی ، نویسندگی ، سوژه یابی و موضوعات به عهده مخاطب مدعو است و فقط مدیریت و تهیه¬كنندگی برنامه بر عهده ماست . برنامه های مسابقه محور نیز در ایجاد همكاری و تعامل با شنوندگان مؤثر و مفید هستند . برنامه های مسابقه محور با عنایت به جذابیتی كه دارند ، كلاس های آموزشی مؤثری محسوب می-شوند .
4 –چه مقدار از بار مسئولیت تولید را به دوش شنونده می گذارید ؟
در برخی از برنامه هایی كه به صورت زنده پخش می¬شوند ، شنونده تعامل و فعالیت خوبی دارد . او به سوال های برنامه پاسخ می دهد و حدود 20% برنامه را در اختیار دارد . مثلاً برنامه " هفت كوچه " ، " رادیو كتاب " ، " كافه نیمروز " و " شبانه رو " چنین رویه ای را دنبال می كند . ما برنامه دیگری با عنوان " چهارباغ " داریم كه حدود 50 درصد برنامه در اختیار شنوندگان است . این برنامه كه از ساعت 12 شب به مدت 90 دقیقه پخش می شود ، در واقع انجمن ادبی علاقه مندان به شعر و موسیقی است . این برنامه عرصه شعرخوانی و هنریابی شنوندگان ماست كه با استقبال خوب شنوندگان آغاز شد و همچنان به مسیر خود ادامه می دهد .
5 – چرا رادیو فرهنگ را در دیگر شبكه های رادیویی و تلویزیونی تبلیغ نمی كنید ؟ چون خیلی ها از وجود چنین شبكه ای بی اطلاع و كم اطلاع هستند .
ما در عین حالی كه خود رسانه هستیم و دیگران برای تبلیغ به ما نیاز دارند ، به تبلیغات در دیگر رسانه ها نیازمندیم ؛ چه در فضای تلویزیونی و چه در فضای رسانه های نوین . رادیو فرهنگ در اینترنت سایت ویژه خود را دارد . برنامه هایش در رادیو اینترنتی " ایرانصدا" ذخیره و قابلیت بارگزاری دارد . در پیام¬رسان آی گپ و سروش هم كانال داریم و محتوای خود را در فضای مجازی امتداد می¬دهیم . با این حال به طور مستقیم و بازرگانی تبلیغ نداریم كه جای آن نیز خالی است . باید تیزر تلویزیونی آماده كنیم تا در تلویزیون پخش شود . با این اوصاف برنامه¬ها و محتوای تخصصی و نیمه تخصصی ما با حضور كارشناسان در فضای مجازی تبلیغ می شود .
6 –آیا مرزی میان شالوده ها و آثار فرهنگی قبل وبعد از انقلاب هم می گذارید ؟
بیشترین تاكید ما بر هنر ادبیات با گفتمان انقلاب اسلامی است . اما آنچه از ادب و هنر كلاسیك و تاریخی ما ؛ ارزشمند ، انسانی و اخلاق مدار باشد برای آن مرزبندی نداریم . بالاخره یك شعر زیبا یا یك داستان ارزشمند ، تاریخ را در می نوردد .
7 – آیا محدودیتی برای معرفی برخی از نحله های هنری و فرهنگی در این رادیو وجود دارد ؟
نسل امروز ما شاعران و نویسندگان ارجمندی را در خود پرورده است . ما نیاز داریم كه این نسل را معرفی كنیم تا در كنار بزرگان ادب و هنر بتوانند سلایق ادبی خود را معرفی كنند و آنها را به جامعه ادبی و هنری بشناسانند . اما در حوزه روایت تاریخی ، رادیو فرهنگ تاریخ ادبیات شعر معاصر را بارها و بارها در برنامه های خود پخش كرده است ؛ شعر را خوانده و از ادبیات داستانی مفید و ارزشمند در برنامه های داستان محور و نمایشی بهره برده است . با این حال شاعران و نویسندگان معاصر و امروز نیز باید معرفی شوند . سهمی از برنامه های رادیو در اختیار نوآمدگان است و سهمی دیگر به ادیبان از دیروز تا امروز اختصاص دارد . ما در برنامه ها روایت تاریخ ادبی داریم ؛ آنچه كه بوده است . از نگاه حرفه ای نه آنان را مدح می كنیم نه قدح ؛ بلكه روایت و گزارشی واقعی از آنچه بوده اند و آنچه كرده اند ، پخش می كنیم . با این اوصاف هر شبكه ای برای خود ملاحظات و سیاست هایی دارد كه بر اساس آن مشی می¬كند .
8 – به اجرای زنده یا تولید برنامه ها بیشتر تاكید دارید ؟
برای برنامه های زنده حتما باید توجیه و ضرورتی وجود داشته باشد . اگر برنامة در حال اجرا در فضای بیرونی قابلیت پخش زنده را داشته باشد ، ضرورت دارد آنتن زنده را در اختیار آن قرار دهیم ، وگرنه به صورت تولیدی ، ضبط ، نظارت و پخش می شود . اكنون در رادیو فرهنگ تقریبا 50% برنامه ها به صورت زنده پخش می شود . زنده بودن برنامه ها به ما كمك می كند كه حس و حال در لحظه بودن را منتقل كنیم . در لحظه بودن امری بسیار مهم در رسانه های امروز محسوب می¬شود . به هر حال شنونده دوست دارد در لحظه به تقاضا و درخواستش توجه شود و این باعث اقناع ذهن مخاطب می¬شود .
امروزه در لحظه بودن از ویژگی های فضای نوین ارتباطی است . شما در لحظه تصمیم می¬گیرید كه مطلبی را در فضای مجازی منتقل كنید و مخاطب نیز در لحظه آن را درمی یابد و بدین صورت رسانه از حالت یك¬طرفه بودن خارج می¬شود . رادیوی سنتی یكطرفه با برنامه های زنده ، برنامه های مسابقه محور و در كل ، برنامه های تعاملی دوسویه می شود .
9 –كدامیك از برنامه هایتان پرمخاطب ترند و دلیل آن چیست ؟
ما پنج برنامه " برند " طراحی كرده ایم كه به دلیل تعاملی بودن با شنونده ، ریتم جذاب ، درلحظه بودن ، احترام به مخاطب و ساعت پخش آن پرشنونده اند .
الف ) برنامه " هفت كوچه " كه به موضوعات فولكلور و فرهنگ مردم می پردازد .
ب ) برنامه " كافه نیمروز " كه به مناسبت های تاریخی و موضوعات روز اختصاص دارد .
ج ) " رادیو كتاب " كه آخرین خبرهای حوزه كتاب را تحلیل ، بررسی و اطلاع¬رسانی می كند .
د ) برنامه " نیستان " یك برنامه تخصصی در حوزه موسیقی است كه علاقه¬مندان به موسیقی آن را دنبال می¬كنند .
ه ) برنامه " چهارباغ " كه نخستین انجمن ادبی رادیویی است و علاقه¬مندان به شعر در این برنامه با صدای خود شعر می خوانند .
