مروری بر یك تاریخ

موقعیت مكانی مهران و توسعه ­طلبی عراق در دوران صدام حسین موجب ­شد مهران در مواقع بحرانی چندین بار مانند طمع‌ه­ای در چشم رژیم بعث عراق بنشیند. رژیم بعث عراق نخستین بار در هجوم سراسری خود به ایران در سال 1359، مهران را تصرف ­كرد، اما پس از شكست در نبرد بیت‌­المقدس به دلیل ناتوانی از مهران عقب­‌نشینی كرد و بر بلندی­‌های آن مشرف شد. اما با تدوام و طولانی شدن یورش همه جانبه عراق به ایران، رژیم بعثی كه به اهمیت وجودی مهران پی­ برده ­بود درصدد دومین یورش خود به مهران برآمد.

ارتش عراق بعد از شكست در شبه جزیرۀ فاو كه منطقه‌­ای باتلاقی در منتهی‌­الیه جنوب­ شرقی عراق و میان بصره، آبادان و خلیج ­فارس واقع شده­ است، اهمیت راهبردی این شبه جزیره را با شهر مهران همسان دانسته، از رخنه‌­های موجود در خطوط پدافندی مهران استفاده كرد و در27 اردیبهشت 1365، شهر را برای بار دوم تصرف­­ كرد، و آن را مورد هجوم سراسری خود قرار داد.

ارتش عراق به دلیل در اختیارداشتن بلندی‌­های غربی و جنوب غربی مهران از جمله قلاویزان و برخوردی از موقعیت بالای نظامی، دید و تیر مناسبی بر تمامی دشت مهران داشت كه زمینه مناسبی برای استقرار و پدافند دشمن فراهم می­كرد. در این وضعیت منطقه عمومی مهران آسیب­‌پذیرتر از دیگر مناطق بود، طوری كه در پدافند این منطقه، از خاكریزهای فرسوده و تعدادی سنگر استفاده شده بود و از موانع فیزیكی و میدان­‌های متنوع موانع خبری نبود.

مسئولیت پدافندی این منطقه را ارتش جمهوری اسلامی ایران برعهده ­داشت. كه در آن 6 گردان پیاده و 2 گردان زرهی از تیپ 84 خرم‌­آباد و تیپ 4 لشكر 21 حمزه گسترش داشتند. 2 گردان از سپاه نیز در احتیاط نزدیك منطقه بودند. گردان ابوالفضل العباس از تیپ مسلم بن عقیل در حوالی زالوآب و یك گردان از تیپ امیرالمومنین در تنگه­­ كنجان چم قرار داشتند. و نیروهایی از لشكر 5 نصر نیز به منزله احتیاط دور، در ایلام مستقر بودند. در این وضعیت ارتش بعث عراق با به ­كارگیری 7 تیپ پیاده، 2 تیپ زرهی و مكانیزه و یك گردان كماندویی، در تاریخ 27 اردیبهشت 1365، بار دیگر مهران را اشغال كرد.

با فراهم­ شدن زمینۀ اشغال مهران، فرمانده سپاه دوم عراق دستور ورود نیروهای عراقی را به شهر صادر كرد. پس از ابلاغ این دستور، گروه رزمی 38 رشید و دو گروهان كماندویی به فرماندهی سرگرد احمد خابور، از محور رضا آباد- قلعه كهنه و سرهنگ دوم رشید خلف از محور محسن آب- هرمز آباد، به سوی مهران پیشروی كردند. یگان‌­های عراق هنگام پاكسازی شهر، 66 نفر دیگر از نیروهای ایرانی را دستگیر كردند. و نیروهای عراقی جاده­‌های كمربندی دهلران- مهران- ایلام را نیز تصرف كردند، اما با شروع پاتك­های خودی در منطقۀ نمه‌­كلان­بو و زالو آب نتوانستند به سوی تنگۀ گنجان چم پیشروی كند.

اما اشغال مهران توسط بعثی‌ها چندان طولانی نشد و در 10 تیر ماه 1365 بار دیگر طی عملیات كربلای یك، شهر مهران به آزاد شد.

پی نوشت:

برگرفته از كتاب مهران در جنگ، كیهان ­پناه، ج10، تهران، مركز اسناد وتحقیقات دفاع مقدس ( مركز مطالعات و تحقیقات جنگ)