صاحب كشكول

شیخ بهایی، خالق كشكول معروف كه بود؟

شیخ بهایی حكیم، فقیه، عارف، منجم، ریاضیدان، شاعر، ادیب، مورخ و دانشمند نامدار قرن دهم و یازدهم هجری است كه تبحر زیادی در دانش های فلسفه، منطق، هیئت و ریاضیات داشت و كتب زیادی (95 كتاب و رساله) از او در علوم مختلف مانند سیاست، حدیث، ریاضی، اخلاق، نجوم، عرفان، فقه، مهندسی و هنر و فیزیك به یادگار مانده است. در ادامه این بخش از فرهنگ و هنر نمناك با مختصری از زندگینامه شیخ بهایی آشنا می شوید.
ولادت شیخ بهایی

بهاءالدین محمد بن حسین بهاءالدین محمد بن حسین عاملی معروف به شیخ بهایی متولد 8 اسفند 925 خورشیدی در بعلبك است. البته تاریخ تولد شیخ بهایی بر روی سنگ قبر و كاشیكاری های دیوار اتاق مقبره اندكی متفاوت است. تاریخ تولد او بر اساس نوشته روی كتیبه كاشیكاری دیوار 26 ذیحجه 953 هجری قمری (برابر با پنجشنبه 8 اسفند 925 خورشیدی، و 27 فوریه 1547) است اما تاریخ تولد او بر اساس كتیبه سنگ قبرغروب پنجشنبه محرم الحرام 953 هجری قمری (برابر با فروردین 925 خورشیدی، و مارس 1546) می باشد.
كودكی و خانواده

او یكی از نوادگان «حارث بن عبدالله اعور همدانی» از شخصیت های برجسته آغاز اسلام و یكی یاران با وفای امیرالمؤمنین است. شیخ بهایی دوران كودكی خود را در روستایی به نام «جبع» یا «جباع» از نواحی شام زندگی كرد. پدر بهاءالدین عاملی از شاگردان برجسته شهید ثانی و خاندان او از خانواده های معروف جبل عامل بوده اند.

بهاءالدین به همراه پدر خود در كودكی به ایران آمد و وقتی به قزوین كه آن زمان مركز دانشمندان بزرگ ایرانی بود، رسیدند، در آنجا ساكن شد. شیخ بهایی در قزوین فارسی آموخته و به مدت سی سال در آن شهر پرورش یافته و شاگردی پدر و دیگر دانشمندان مشغول شد. پدر بهاءالدین زمانی كه او 17 ساله بود، به توصیه شیخ علی منشار از سوی شاه طهماسب به شیخ الاسلامی اصفهان منصوب گردید.

فعالیت های ماندگار شیخ بهایی

كارهایی كه شیخ بهایی در دوران عمر مفید خود اجرایی نمود شامل :

ساخت و معماری مسجد امام اصفهان و مهندسی حصار نجف را به شیخ بهائی نسبت می دهند.
ساعت آفتاب یا صفحه آفتابی و یا ساعت ظلی در مغرب مسجد امام در اصفهان را نیز شیخ بهائی ساخته است.
طرح ریزی یكی از بزرگترین كاریزهای ایران كاریز نجف آباد اصفهان را به بهائی نسبت می دهند.
تقسیم آب زاینده رود به محلات اصفهان و روستاهای مجاور رودخانه از نمونه كارهای شیخ بهائی است.
تعیین سمت قبله مسجد امام به مقیاس چهل درجه انحراف غربی از نقطه جنوب نیز از كارهای شیخ بهائی بود كه به یك قرن و نیم اختلاف نظر پایان داد.
ساختمان گلخن گرمابه شیخ بهائی یكی دیگر از كارهای شگفت بهائی است كه مردم اصفهان عقیده دارند كه بهائی گلخن آن گرمابه را بهائی چنان ساخته كه با شمعی گرم می شد و در زیر پاتیل گلخن فضای تهی تعبیه كرده و شمعی افروخته در میان آن گذاشته و آن فضا را بسته بود و شمع تا مدتهای مدیدهمچنان می سوخت و آب حمام بدان وسیله گرم می شد.
طراحی منارجنبان اصفهان را نیز به شیخ بهایی نسبت می دهند.
چنانچه در این بخش از نمناك میخوانید برخی از آثار وی عبارت اند از:

جامع عباسی از آثار شاخص شیخ بهایی
الزبده فی الاصول از تالیفات شیخ بهایی در اصول
اربعین
مثنوی سوانح الحجاز (نان و حلوا)
كشكول شیخ بهایی

مثنویات معروف شیخ بهایی

مثنوّیات معروف شیخ بهائی در زبان فارسی عبارتند از:

نان و حلوا یا سوانح سفر الحجاز، (بر وزن مثنوی مولوی)
نان و پنیر، (بر وزن مثنوی مولوی)
شیر و شكر، (اولین منظومة فارسی در بحر خَبَب یا مُتدارك).
مثنوی هایی مانند نان و خرما، شیخ ابوالحشم و رموز اسم اعظم را نیز منسوب به او دانسته اند.

سبك اشعار شیخ بهایی

شیخ بهایی به دلیل دقت در مسائل علمی نتوانست در اشعار خویش لطافت و ذوق را حفظ نماید. در آثار او سبك های متنوعی به دیده می شود. او در مثنوی از مولوی و عطار، در غزل از سعدی و عراقی و در سروده های عرفانی خویش از غزلیات شمس پیروی كرده است.