تأثیر شعر بر موسیقی

گفتگو با دكتر مصطفی خلیلی فر پژوهشگر و كارشناس موسیقی در برنامه نیستان

1401/10/10
|
10:45

خلیلی فر در این برنامه در مورد تأثیر شعر بر مخاطبان صحبت كرد. خلیلی فر گفت :شعر و موسیقی هر دو برای برانگیختن حس و حال عاطفی به كار می روند.او در ادامه در مورد اشعار رودكی و فرخی سیستانی و تأثیر آن ها بر موسیقی صحبت كرد.او در ادامه گفت : وزن، ادراكی است كه از احساسِ نظم حاصل می شود. وزن، امری حسّی است و بیرون از ذهن كسی كه آن را در می یابد، وجود ندارد؛ وسیله ادراك وزن، حواس ما است؛ مثلاً چرخی كه می گردد، حركتی مداوم دارد، امّا وزن ندارد. حال اگر نشانه ای در یك نقطه چرخ باشد كه هنگام حركت آن دیده شود، از دیدن بازگشت های پیاپی آن، ادراك وزن حاصل می شود.
همچنین گردش چرخهای دوچرخه هیچ نوع وزنی ندارد؛ امّا از توجّه به حركت پای دوچرخه سوار و بازگشت متوالی آن به نقطه پایین، وزنی ادراك می كنیم.
خلیلی فر در ادامه در مورد نقش خنیاگران دوران صفوی و زندیه بر موسیقی ایرانی صحبت كرد و گفت :
در طول زمان، خاندان‌های متعددی از نژادهای گوناگون بر این سرزمین حكم راندند و براساس صلاحدید خود و مشاورانشان بر صنایع و هنرهای گوناگونی تأثیر گذاشتند. هنر و موسیقی یكی از رشته‌ها و حرفه‌های رایجی به شمار می‌آمد كه در طول زمان با حمایت پادشاهان راه تعالی را پیش گرفته و یا با طرد آنان به انزوا كشانده شده است. خاندان صفوی، نزدیك به دو قرن بر ایران سلطنت كردند و باعث رشد هنرهای سنتی ایران و معماری شدند؛ اما، وضعیت موسیقی در دوران پادشاهان این خاندان متفاوت بود.بدین ترتیب می‌توان اذعان داشت موسیقی در دوران پادشاهی شاه اسماعیل و شاه طهماسب با ممنوعیت‌های پی در پی روبرو بود.
موسیقی در دوران زندیه ویژگی‌هایی براساس توجه پادشاهان داشته است. هنگامی از موسیقی دوره زندیه سخن می‌گوییم، جهت گفته ما به سوی مكتب تاریخی موسیقی شیراز است و آنگاه از موسیقی قاجار سخن به میان می‌آید منظورمان گسترش موسیقی دستگاهی ایران است. شیراز در دوره زندیه، با موقعیت جغرافیایی خاص خود و دیوار شهر و فرهنگ ویژه و محله مخصوصی كه كریم‌خان به نام «خیل» برای خوش گذرانی و مطربان ساخته بود و سپس با گسترش موسیقی در میان خانواده یهودیان مشخصات مكتبی خود را برجسته می‌سازد.
خلیلی فر در ادامه توضیح داد :

لطفعلی خان زند پیش از رسیدن به سلطنت، به جوانمردی، خوش‌خلقی و دادگستری معروف بود؛ اما بعد از رسیدن به قدرت مغرور شد. مردم او را مانند كریم خان زند می‌دانستند. او به مشكلات فقرا اهمیت زیادی می‌داد و به عمران و آبادی كشور علاقه داشت. ساخت سه جاده شوسه از شیراز به شهرهای بوشهر، بندرلنگه و بندر عباس یكی از اقدامات او بود. لطفعلی خان زند بنا داشت برای آبیاری زمین‌های اطراف، سدی روی «رودخانه مند» بسازد كه فرصت نیافت. آب این رودخانه از كوه‌های استان فارس سرچشمه می‌گرفت و بدون استفاده، به خلیج فارس می‌ریخت. لطفعلی خان زند برنامه‌های زیادی برای رفاه اجتماعی مردم داشت؛ اما به‌دلیل صرف وقت برای رویارویی با آقامحمد خان قاجار، فرصت اجرای آن‌ها را نیافت.

لطفعلی خان زند علاوه بر علاقه به آبادی كشور، از ادب و شعر نیز بهره داشت و دلبسته دیوان اشعار شیخ محمود شبستری و باباطاهر بود. او در اولین سال سلطنت خود تعدادی از ادبا و شعرای شیراز را مامور تصحیح دیوان حافظ كرد.

دسترسی سریع