صنایع دستی هنر یا صنعت ؟!

تهیه و تنظیم گزارش : پ-پرپنچی

تمدن چند هزار ساله ایران، میراث ماندگار بسیاری برای ما، مردم امروز این كشور كهن به یادگار گذاشته كه مجموعه این میراث، هویت تاریخی و ملی ما را تشكیل
می دهد. این میراث، جلوه های متنوعی دارد كه هر یك از آنها به نحوی، گذشته درخشان و تمدن باستانی این مرز و بوم را بازگو می كند.یكی از این مظاهر كه در شاخه های متنوعی خود نمایی می كند و بازگو كننده ی هویت و ذوق و هنر ایرانیان است،صنایع دستی است.
به بهانه ی برگزاری بیست و هفتمین نمایشگاه ملی صنایع دستی با خانم دكتر پویا محمودیان مدیركل دفتر صادرات معاونت صنایع دستی كشور گفتگو كردیم .
**خانم دكتر محمودیان هویت فرهنگی ما تا چه حد در صنایع دستی ایران متبلور شده و آیا صنایع دستی بخشی از هویت ملی ما محسوب میشود ؟
آنچه كه بسیار مشخص است و جلوه های بسیار ویژه ی هویت فرهنگی میباشد و شما میتوانید در صنایع دستی كشور به خوبی آن را ببینید بحث رنگها ، طرح ها ، نقوش و عناصری است كه از سالیان دور صنایع دستی بر اساس آن ساخته میشود و هر منطقه در ایران زمین با شاخصه های خود و رنگ و لعاب خاص آن منطقه صنایع دستی را تولید میكند كه برگرفته از فرهنگ بومی و منطقه ای آن بخش از كشور است .
به عنوان مثال اگر سفال مازندران ، همدان و یزد را با هم مقایسه كنید میبینید كه هر كدام ویژگی های خاص خود را دارند و از عناصر فرهنگی متعلق به آن منطقه تاثیر گرفته و تولید میشوند .

** خانم دكتر در روزگاران قدیم صنایع دستی بخشی از صنعت شهری محسوب میشده و هر شهر به عنوان یك مركز دارای یك صنایع دستی بوده كه به عنوان تولیدات آن شهر در زندگی روزمره مورد استفاده مردم قرار میگرفته ،اما امروز این صنایع دستی تبدیل به بخش تزیینی گرانبهایی در خانه های ایرانیان شده ، شاید این مسئله به این دلیل اتفاق افتاده كه با پیشرفت صنعت ، صنایع دستی نتوانستند در تولید انبوه با بخش صنعتی رقابت كنند . نظر شما چیست ؟ چه باید كرد ؟ آیا بدون استفاده ی عام از صنایع دستی میتوانیم در رقابت با هنرهای خاص از توسعه ی صنایع دستی سخن بگوییم ؟

الان طی چند سال گذشته این بحث تغییر كرده و شما بسیاری از صنایع دستی را میبینید كه دیگر جنبه ی تزیینی ندارد و جنبه ی كاربردی پیدا كرده اند . بسیاری از منسوجات سنتی ما در قالب شال و لباس و مانتو با بافتهای سنتی در جامعه مورد استفاده ی مردم قرار گرفته و مخاطبان خاص خود را به ویژه در میان قشر جوان دارد . این مساله در مورد ظروف مختلفی نظیرشیشه ها ی سنتی و ظروف سفالی و سرامیك هم دیده میشود و مردم از این ظروف در خانه های خود استفاده میكنند . اكنون در كلان شهری مثل تهران مخصوصا در مركز شهر به عنوان یك قطب دانشگاهی، رستورانهایی وجود دارد كه وقتی وارد آنها میشوید با فضایی مواجه میشوید كه با ایجاد خلاقیت در صنایع دستی فضایی نو و خاص را پدید آوردند و این فضا برای مردم و قشر جوان جامعه جذابیت دارد حتی امروزه مردم در منازل خود از گلیم و گبه و نمد خیلی بیشتر از گذشته استفاده میكنند . به همین دلیل طی سالهایی كه پشت سر گذاشتیم علاوه بر جنبه ی تزیینی صنایع دستی ، جنبه ی كاربردی آن بیشتر مطرح شده و اتفاقا به دلیل نقش و نگار و زیبایی هایی كه صنایع دستی دارند در بین اقشار مختلف جامعه جایگاه ویژه ای پیدا كرده .
اما در رابطه با تولید انبوه باید بگویم كه ما در حال حاضر كارگاههای بزرگی برای تولید صنایع دستی داریم كه قابلیت سفارش پذیری دارد و به دلیل حجم بالای صادرات صنایع دستی ما به این كارگاهها رجوع میكنیم و این كارگاهها قابلیت تولید صنایع دستی در حجم انبوه را دارند و اداره كل حمایت از تولید صنایع دستی از این كارگاهها حمایت میكند .
دسته ی دیگری از صنایع دستی هم هستند كه به دلیل جنبه ی هنری كه دارند بسیار خاص و نفیس هستند و این آثار در مكانهایی مثل گالری ها ، موزه ها و نمایشگاهها مورد استفاده قرار میگیرند و جایگاه خاص خود را دارند . در هر حال باید بگویم صنایع دستی در جنبه های مختلف جایگاه خاص خود را پیدا كرده است .

** خانم دكتر محمودیان درباره نمایشگاه صنایع دستی عیدانه بگویید . این نمایشگاه با چه اهدافی برگزار میشود ؟

اصولا نمایشگاهها ی صنایع دستی قویترین ابزار تبلیغاتی صنایع دستی كشور محسوب میشود چون محلی است برای عرضه ی این هنر . امسال بیست و ششمین نمایشگاه بین المللی صنایع دستی در خرداد ماه در مصلی امام خمینی در تهران برگزار شد اما به دلیل استقبال زیاد مردم ، رضایتمندی صنعتگرانی كه از 31 استان كشور در این نمایشگاه شركت كرده بودند و به دلیل نزدیكی با سال جدید تصمیم گرفتیم بیست و هفتمین نمایشگاه ملی صنایع دستی را از 28 بهمن تا یكم اسفند ماه سال جاری در سالن 10 و 11 نمایشگاه بین المللی تهران به مدت چهار روز برگزاركنیم . این نمایشگاه كه به صورت ملی برگزار میشود فرصتی مغتنم برای مردم عزیز ما خواهد بود تا با بازدید و خرید صنایع دستی حال و هوایی نو و تازه را مهمان خانه های خود كنند و به استقبال بهار بروند . همچنین ما نامه نگاری های گسترده ای را با تمام نهادها و سازمانها ی مختلف انجام دادیم و دعوت كردیم تا به این نمایشگاه بیایند و برای سازمانهای خود هدایایی را تهیه كنند .من از تمام مردم عزیز و جوانان و هنرمندان و پژوهشگرا و علاقمندان به هنر ایران دعوت میكنم تا برای حمایت از این هنر ملی 28 بهمن تا یكم اسفند ماه از این نمایشگاه بازدید كنند .