حجت‌الاسلام سید محمود دعایی مدیر موسسه اطلاعات در نكوداشت علامه محقق ضمن گرامیداشت یاد اساتید و شاگردان استاد محقق برگزاری نكوداشت بزرگان را فرصتی برای بیان منزلت آنها و ترغیب جوانان به علم اموزی عنوان كرد.
حجت الاسلام دعایی رئیس موسسه اطلاعات در ایین نكوداشت علامه محقق شعری از خاقانی خواندند كه «آنها كه محققان راهند/در مسند فقر پادشاهند/كعبه صفت‌اند و راه پیمای/باور كنی آسمان و ماهند/بر چرخ زنند خیمهٔ آه/هم خود به صفت میان آهند/مستان شبانه‌اند اما/صاحب خبران صبح‌گاهند و در ادامه درباره جهان علم و ادب حضرت استاد دكتر مهدی محقق سخن گفتند.
وی درباره استاد محقق بیان داشت : وسعت دریای پر باری چون دكتر محقق سلم الله تعالی چندان گسترده است كه با همه این سخنان همچنان سهمی به این دوستدار میرسد كه سالهاست بر گوشه‌ای از خان دانش آرمیده و افتخار نشر ده‌ها مقاله ارزشمند ایشان را داشته ام و پای چندین و چند سخنرانی او نشسته ام و از شما چه پنهان كه همیشه نگران بوده كه مبادا سخنان استاد تمام شود بس كه شیرین و نكته گو است .
حجت‌الاسلام دعایی در ادامه عنوان كرد : شخصیت ایشان چنان گرامی است كه تنها پرداختن به آن به تنهایی نكوداشتی برای ایشان است و لازم نیست نه از پدرشان كه خود آیتی از تقوا و دانش و تعبد بود و از استادان كم نظیرشان و از همسر وفادار و دانشمند پركار و دانشمند فرهیخته شان و نه از فرزندانی كه امیدوارم روزگاری خود خورشید درخشان می شوند صحبت شود و تنها این آیه شریفه را تلاوت می كنم كه توصیفی بالاتر از آن در گرامیداشت علم و عالم سراغ ندارم «شهد الله انه لا اله الا هو والملائكة و اولو العلم قائما بالقسط لا اله الا هو و هو العزیز الحكیم» خدای بر پا دارنده عدل فرشتگان دانشوران گواهی می دهند كه جز او معبودی نیست. او كه توانای حكیم است.
وی در توضیح این آیه كه در وصف استاد محقق قرائت كرد گفت : اول آیه الله است كه اسم خداست و آخر آیه عزیز الحكیم. كه دو صفت اوست. در دو سوی آیه لا اله الا الله داریم كه اوج توحید است. و آنچه در وسط میماند سه چیز است كشتگان دانشمندان و با توصیفی از خداوند كه بر پا داشتن قسط و عدل است. برداشت من با همه بضاعت این است كه اولا همه انبیا و اولیا در شمار دانشمندان هستند. چه ازاین بهتر زهی سعادت. ثانیاً خدا را بهتر از این دو گروه نمی شناسند. اما چرا خداوند از میان این همه اسماءش در اینجا قیام به قسط را یاد كرده است. این را بهتر است استاد محقق توضیح بدهند و دیگرانی امثال بزرگانی كه در این محفل هستند.اما به نظرم مقصود خداونددر این ایه این است كه عالم راستین در مسیر تحقق قسط می كوشد و باید بكوشد.و او كه چنین انگیزه و تلاشی ندارد در حقیقت عالم نیست. خلاصه آیه شریفه اینست كه شأن دانشمند به قدری بالاست كه در كنار خدا و فرشتگان قرار می‌گیرد. تا به یكتایی خداوند گواه دهند. ستایشی برتر از این درباره دانشمندان تصور میشود پس خوشا به حالتان استاد محقق عزیز. دعایی افزود :اگر جهان اسلام كه با سرعتی باور نكردنی به آن دامنه پرشكوه رسید دلیلش همین اهمیت دادن و بزرگ داشتن عالمان بود. و اگر به انحطاط افتاد براین بود كه علم بی اهمیت شد و عالمان راستین از صدرنشینی بازماندند . با گرم شدن بازار انواع تهمت ها و بدگویی ها و رنجاندن ها دایره گستره علم را محدود كردند. عالمان را از چشم انداختند یا محبوس و مصلوب كردند و نتیجه‌اش قهقرای جهان اسلام خاصه از عصر مغول به بعد بود .
رئیس موسسه اطلاعات با اظهار خوشوقتی از این مساله كه در سال های اخیر به اهمیت علم و لزوم دانش ورزی توجه ویژه شداست آن را كافی ندانست و تصریح كرد: این‌توجه مایه امیدواری و بسیار خوب و راهگشاست، اما در كنارش باید به عالمان مجال داد و حرفشان را شنید و توصیه هایشان را در عرصه‌های گوناگون به كار بست و دست كم اداره مراكز علمی را به دست خودشان سپرد تا عملاً نتیجه كار خود را ببینند و از میوه آن برخوردار شوند. و به دیگران هم سود برسانند. اینجاست كه میفهمیم چرا دانشمندی همچون استاد دكتر محقق با همه مشغولیت علمی در دوره های مختلف ادبی فلسفی كلامی فقهی اصولی و تاریخ پزشكی كه به حق كار چند تن است بخش عمده ای از وقت شریفشان را به شناسایی و شناساندن دانشمندان بزرگ كشور و در مواردی جهان اسلام اختصاص می دهد. در واقع به نوعی ام كلام خداوند را تحقق می بخشد كه آنان را هم عنان ملائكه در كنار خود می‌نشاند. مردم باید دانشمندان را بشناسند. جوانان باید قدر و منزلت آن را به چشم ببینند تا به علم آموزی راغب شوند. حكومت باید با در نظر گرفتن آرای آنها در امور مختلف هم كشور را به درستی اداره كند هم بستر لازم را برای پرورش آنها فراهم سازد.
وی با بیان اینكه در اهمیت اساتید دكتر محقق در دانشگاه تهران و حوزه های مشهد و تهران تردیدی نیست از مرحومان ادیب نیشابوری ، الهی قمشه ای ، علامه شعرانی، محمد تقی آملی گرفته تا آیات عظام كاشف الغطاء و محمد تقی خوانساری كه به ایشان درجه اجتهاد دادند یاد كرد و افزود : دكتر محقق حق دارد كه یاد این استادان را گرامی بدارد و برای شان مجلس بزرگداشت برگزار كند اما به قول خواجه عبدالله انصاری دود از آتش نشان ندهد و خاك از باد كه ظاهر از باطن ، یا شاگرد از استاد پس در اینجا به سه شاگرد ایشان اشاره می كنم كه سنت شد تا عظمت استاد معلوم شود. یكی استاد بهاءالدین خرمشاهی است كه هرچه در توضیح ایشان چه از لحاظ علمی و ادبی و چه به لحاظ اخلاقی و انسانی بگویم كم گفته ام و همگان تحت تاثیر فروتنی و مهربانی و دستگیری علمی ایشان از افراد با استعداد قرار می گیرند و به دیده تحسین و اعجاب با آن همه كارهای بزرگ مانند آثار بزرگ تألیفی می نگرند ،دوم استاد كامران فانی است كه در این چند دهه اخیر دوم كدام دانشنامه تالیف شد كه ایشان نقش موثری نداشتند و درباره ایشان می گویند هر چیزی را دو نفر می دانند خدای باقی و كامران فانی. آن وقت كسی استاد این استادان باشد چه سعادتی دارد.
دعایی به اثری از استاد عباس ماهیار از شاگردان استاد محقق كه موسسه اطلاعات چاپ كرده اشاره كرد وگفت :استاد ماهیار در مقدمه كتاب نجوم قدیم و بازتاب آن در ادب فارسی می نویسد 40 سال وقت صرف این كار كرده است و آنهایی كه با این قبیل مطالب سروكار دارند می‌دانند كه براستی چه كتابی است و چرا باید این مدت وقت صرف شده باشد. خدا رحمتش كند كه اینها با آثارشان زنده اند
وی با خواندن این بیت كه «نباشد مرگ الا زندگانی محقق را بقای جاودانی »ادامه داد: استاد محقق این سه شخص را با آن آثار پروپیمان تعلیم دادو تازه آنها آنهمه تحقیق و تألیف و ترجمه كردند، مدیریت های مختلف را برعهده گرفت و توفیقات دیگری كه خداوند به ایشان و در واقع به این آب و خاك نصیب نمود ودر این میام ایا می شود از نقش بانوی اصیل و دانشور باوفا و قدر شناسی یاد نكرد كه عمرش را برای كودكان این سرزمین گذاشت. از امورمنزل و تعلیم و تربیت و نوشتن و مدیریت باز نماند. سركار خانم دكتر نوش آفرین انصاری از عنایات خاص حق تعالی به استاد عزیز ماست. .
دعایی در پایان بیتی از عطار نیشابوری خواند كه «محقق باش و این عین الیقین بین /دل و جان اولین و آخرین بین» و بار دیگر این نكوداشت و میلاد را به استاد محقق تبریك گفت.
