علی بن ابی‌طالب ، به گفته مورخان شیعه و بسیاری از علمای اهل سنت، در سیزدهم رجب در كعبه زاده شد و نخستین مردی بود كه به پیامبراسلام(ص) ایمان آورد. . امام علی(ع) در حلم و گذشت و بزرگواری و چشم پوشی از بزهكار، از هر كسی حلیم‌تر بود .
علی بن ابی‌طالب ، به گفته مورخان شیعه و بسیاری از علمای اهل سنت، در سیزدهم رجب در كعبه زاده شد و نخستین مردی بود كه به پیامبراسلام(ص) ایمان آورد. از نظر شیعه، علی(ع) به فرمان خدا و تصریح پیامبر(ص)، جانشین بلافصل رسول خدا(ص) است.
فضایل زیادی برای امام علی(ع) برشمرده‌اند؛ پیامبر(ص) در یوم الدار او را به عنوان وصی و جانشین خود برگزید. او هنگامی كه قریش قصد كشتن پیامبر(ص) را داشتند، در بستر پیامبر اسلام(ص) خوابید تا پیامبر(ص) بتواند مخفیانه به مدینه هجرت كند. پیامبر(ص) عقد اخوت خود را با وی بست.
پیامبر(ص) پس از انجام تنها حج خود، پس از نزول آیه تبلیغ، مردم را در منطقه غدیر خم جمع كرد؛ سپس خطبه غدیر را خواند و دست امام علی(ع) را بلند كرده و فرمود «هر كه من مولای او هستم، علی نیز مولای اوست، خدایا دوست بدار آن‌كه او را دوست دارد و دشمن او را دشمن بدار.»
امام علی(ع) در كار دین، اجرای دقیق قانون و شیوه صحیح حكومت‌داری، بسیار جدی و بی‌اغماض بود و همین عامل او را برای برخی تحمل‌ناپذیر كرده بود. وی در این راه حتی به نزدیك‌ترین یاران خویش نیز سخت‌گیری می‌كرد. از نظر امام علی(ع) حق زمامدار بر مردم و حق مردم بر زمامدار بزرگ‌ترین حقی است كه خداوند قرار داده و كاملاً دوسویه است و رعایت حقوق متقابل زمامدار و مردم ثمرات فراوانی دارد. او هنگامی كه مالك اشتر را به استانداری مصر منصوب كرد، او را به مهربانی و خوش‌رفتاری با همه مردم، چه مسلمان و چه غیرمسلمان، و برخورد انسانی با آنان دعوت كرد. در دوره كوتاه حكومت امام علی(ع) سه جنگ سنگین داخلی جمل، صفین و نهروان درگرفت.
علی (علیه السلام) دارای برترین سجایای اخلاقی بود . امام علی(ع) در حلم و گذشت و بزرگواری و چشم پوشی از بزهكار، از هر كسی حلیم‌تر بود . در جهاد در راه خدا دوست و دشمن معترفند كه وی سرور مجاهدان بوده و در برابر او كسی شایسته این نام نباشد.وی یكه تاز میدان شجاعت بود . علی(ع) عابدترین مردم و نماز و روزه‌اش بیشتر از همه بود. مردم نماز شب، مداومت به اوراد و نماز مستحب را از او آموختند. علی(ع) سردار زاهدان بوده و هر كه می‌خواست در این میدان گام نهد او را مد نظر داشت.
آنچه را كه علی علیه السّلام در مورد عدالت می‌گفت، خود با تمام وجود به آن عمل می‌كرد، رفتار عادلانه او ناشی از بینش وسیعی بود كه آن بزرگوار از ضرورت اجرای عدالت داشت و در تمام جنبه‌های فردی و اجتماعی، خصوصاً در روزگار زمامداریش، به آن پایبند بود.
سخنان گهر بار ان امام همام در كتاب نهج البلاغه جمع آوری شده است .
نَهجُ البَلاغه، برگزیده‌ای از گفته‌ها و نوشته‌های ادبی امیرالمومنین(ع)،كه سید رضی در اواخر قرن چهارم قمری آنها را جمع آوری كرده است.
نهج‌البلاغه كتابی شامل خطبه‌ها، نامه‌ها و جملات كوتاه حكیمانه امام علی(ع) است.
حضرت علی علیه السّلام قبل از لحظاتی كه اجل وی فرا رسد، مردم را سفارش می‌كند كه مراقب باشند و بدانند كه اجل ناگهان فرا می‌رسد در حالی كه شما از آن فرار می‌كنید. و وصیت می‌كند مردم را كه به خدا شرك نورزند و سنت و شریعت پیامبر را ضایع نكنند. بعد فرمود:« من دیروز رهبر و همراه شما بودم، امروز مایه عبرت شمایم و فردا از شما جدا خواهم شد.» گفت و گفت تا رسید به آن جایی كه مردم را متوجه عدالت گستری خود كرد و فرمود: فردا ارزش ایام زندگی مرا به خوبی خواهید دانست و مكنونات خاطر و ناراحتی درونیم برایتان آشكار خواهد شد و پس از آن كه جای مرا خالی دیدید و دیگری به جای من نشست كاملاً مرا خواهید شناخت.»
امام علی علیه السلام در سحرگاه نوزدهم رمضان سال40 هجری قمری در محراب مسجد كوفه مورد اصابت شمشیر زهر آگین ابن ملجم مرادی قرار گرفته و در 21 رمضان به شهادت رسیدند.
منابع : شرح نهج البلاغه ، ابن ابی الحدید
زیستنامه امام علی(ع)، در دانشنامه امام علی(ع)،سید جعفر شهیدی
علی از زبان علی، یا، زندگانی امیر مؤمنان علی علیه‌السلام، سید جعفر شهیدی
