زبان دو گونۀ گفتاری و نوشتاری دارد . به سخن دیگر خط چهرۀ نوشتاری زبان است . برخی از سر نادانی یا خشك اندیشی ، خط ما را برگرفته از خط عربی می دانند و می نامند.
نویسنده: باقر خلیلی
نخستین ابهامی كه دربارۀ عربی بودن خط ما بر اندیشۀ كنجكاوان می گذرد این است كه چگونه ایرانیان كه در كشور پهناور خود ، چندین گونه خط و گویش داشته اند ، یكباره از بیابان های تفته و میان قبیله های نامتمدن خطی به جای خط كهن خود وام گرفته اند ؟
عرب خطی را كه درباره اش سخن می گوییم ، كوفی می نامد و نخستین بار در حیره و كوفه در بین النهرین با خط آشنا شدند و آن را كوفی نامیدند زیرا تا پیش از آن با خط آشنا نبودند و به گفته استاد ركن الدین همایون فرّخ ، عرب ها خط نداشته اند و خطی كه از حمیر و انبار به حجاز رفته و در زمان ظهور اسلام انتشار یافته ، خط عربی نیست بلكه یكی از متداول ترین خط های ایرانی است كه با دگرگونی هایی برای نوشتن زبان عربی به كار رفته است . تغییرشكل الفبای ایرانی به صورت كنونی پس از اسلام روی داد ، تا فراگیری آن برای نو آموزان عرب آسان باشد .
حیره سرزمینی بود در كرانۀ فرات در عراق كنونی و مردمان این شهر مهاجرانی عرب به نام لخمیان بودند كه درآن دیار فرود آمدند و شهر حیره را بنا نهادند .
حاكمان حیره دست نشاندگان شاهنشاهی ساسانی و جزو ایران بودند ، در آن روزگار دبیران ایرانی برای آسان شدن امور میان حیره و دربار ایران ، برآن شدند كه الفبای خط پارسی میانه - پهلوی را اندكی دگرگون كنند و با افزودن هشت حرف « ث ح ط ظ ص ض ع ق » شمار حرف های آن را به 32 رساندند و بدین گونه زبان عرب های حیره را كه نبتی - عربی بود با این خط ِ تكامل یافتۀ ایرانی بنگارند . حرف « ط » در پهلوی اشكانی دیده می شود اما در پهلوی ساسانی جای خود را به « ت » داده است.
در نتیجه الفبایی كه امروز عربی خوانده می شود ، خطی برگرفته از خط های كهن ایرانی است كه از دگرگونی خط ایرانی كهن به ایرانی هخامنشی - اشكانی و ساسانی پدید آمده و سرانجام خط فارسی امروزی شده است . اگراین خط عربی بود ، در عربستان اختراع شده بود !
اگراین خط از دیرباز در استان حجاز و كاروانشهر مكه كاربُرد داشته ، پس نشانه هایش كجاست كه تاكنون نوشته ای از آن كه مربوط به پیش از خلافت عثمان و ظهور اسلام باشد به روی تكه ای سنگ ، دیوار، لوح گلی یا چرم یافت نشده است ؟
مهم تر از همه ، خط ، میان مردمی پدید می آید كه نیاز و ناچاری آن را حس كنند و بستر كاربرد آن را در فرهنگ خود داشته باشند . عرب ها نه زمینۀ پیدایش خط و نه نیاز به آن را داشتند .
كلمۀ خط برگرفته از واژۀ ایرانی كهن « كت » است كه به زبان عرب راه یافت و سپس درسده های میانه به دست فرهیختگان ایرانی ابزار نوشتن شد و بر پایه ای كه سیبویه - دبیر ایرانی-گذارده بود ، صرف شد
ایرانیان ، نقش مهمی در تكامل خط نوشتاری قرآن و خط عربی داشته اند .
بسیاری می پندارند كه ما خط كنونی را از عرب وام گرفته ایم كه یكسره خطا ست ، خط فارسی بعد از اسلام نوع تكامل یافته خط زمان اشكانیان و ساسانیان یعنی پهلوی و اوستایی بود. این خط كه در سده های بعد وارد عربستان شده و با زبان عربی تطبیق یافته است ، بار دیگر پس از یورش عرب ها وارد ایران شد و ایرانیان در تكامل این خط و هنر خوشنویسی آن نقش بنیادین داشته اند . ایجاد نقطه و اِعراب در خط عربی را به فردی به نام ابو اسعد دؤلی الفارس و در قرن اول هجری نسبت داده اند كه برای غیرعرب از جمله ایرانیان دردرست خواندن قرآن ابداع كرد.
ایرانیان كه بر اساس نیاز زبانی ، الفبای فارسی را قرن ها پیش پدید آورده بودند از سده سوم هجری به انگیزۀ نامه نگاری‌های دیوانی ، خط های مانوی و پهلوی را با الفبای فارسی عوض كردند .
از ریشۀ فارسی الفبای كنونی كه به خطا عربی پنداشته می شود ، می توان به تشابه عجیب خط اوستایی و كوفی پی برد و در صدر اسلام در زبان عربی از نقطه استفاده نمی شد كه ما آنرا باب كردیم . ناگفته نماند كه پیدایش خط برای رشد و تكامل به بستری نیاز دارد كه اقلیم عربستان عناصر آن را در اختیار اهالی شبه جزیره نمی نهاد .
به گزارش تاریخ نگاران نامدار در سراسر شبه جزیره عرب حدود پانزده نفر سواد نوشتن در حد میرزا بنویس در امور حمل و نقل كالا داشتند كه با این مایۀ اندك ابداع خط در توان آنان نبود . در حالی كه این خط در امپراتوری ایران در ادارۀ امور در زمان اشكانیان و ساسانیان حدود هزار سال به كار رفته و فرصت تكامل داشته است .
