یادداشت روز : معرفی شخصیت و آثار بدیع الزمان فروزانفر دمی با علامه، بدیع الزمان فروزانفر

نوشته : ارسطو جنیدی
با درود بر شما دوستان عزیز و فرزندان فرهنگ ایرانی و زبان بی همتای پارسی.
سرزمین زیبای ما، سرزمین عشق به فرهنگ است و سرزمین تاریخ و هنر و ادبیات.
فاخرترین ادبیات جهان، بدون هیچ تعصبی و به اعتراف منتقدان غربی، ادبیات زیبای سرزمین ماست كه به زبان بی همتا و دلنشین پارسی بیان شده است و به تعبیر استاد گرانقدر، دكتر اصغر دادبه : ((سرمایه ای بزرگ از فرهنگ انسانی و الهی را در خود دارد.))
این میراث سترگ و بزرگ در طول زمان به نیكوترین وجهی توسط نیاكان ما محفوظ داشته شده تا امروز به دست ما رسیده است.
اما شرح و توضیح و از همه مهمتر، تصحیح متون ادب پارسی بر اساس نسخ كهن خطی، كاری بسیار بسیار دشوار است كه به سرمنزل مقصود رساندنش جز با عشقی بزرگ و علمی ژرف هرگز میسّر نیست.
در دوره معاصر، یعنی از بعد از انقلاب مشروطه تا امروز، بزرگ مردانی در عرصه تحقیق ظهور كرده اند كه هریك به نوبه خود كوشیده اند در راه دشوار تصحیح متون گذشته، شرح آن آثار فاخر و نیز تربیت دانشمندان ادبیات برای نسلهای بعد، گامهای بزرگی برداند كه الحق والانصاف چه خوش درخشیدند و تكریم ابدی ملت فرهنگ پرور ایران را برای خود به ارمغان بردند.
یكی از موضوعاتی كه گاهی مغفول باقی مانده است، معرفی كردن آن دانشمندان و پژوهشگران بزرگ ادبیات و تاریخ ایران زمین در دوره معاصر است. ما به عنوان نسل امروز باید آن رادمردان نیك اندیش را بشناسیم، تكریم كنیم و با آثار آنان انس بگیریم كه سیراب شدن از آب زلال ادبیات پارسی، بدون مراجعه به آثار این بزرگان، امكان پذیر نیست.
از این هفته گه گاهی به معرفی یكی از این ستارگان قدر اول آسمان تحقیق در دوره معاصر می پردازیم و این نخستین هفته را به معرفی استاد فقید، علامه فروزانفر اختصاص می دهیم.
بدیع‌الزمان فروزانفر (زادهٔ 14 شهریور 1276 در بُشرویه - درگذشتهٔ 16 اردیبهشت 1349 در تهران)، استاد یگانه زبان و ادبیات پارسی بودند.
این دانشمند ممتاز، از شاگردان مرحوم ادیب نیشابوری، مرد صاحبدل و ادیب بزرگ اواخر عهد قاجار بود.
مرحوم استاد فروزانفر در ایام جوانی با عشقی عجیب بر سر جلسات درس ادیب حاضر می شد و در كوتاه زمانی از شاگردان مخصوص و از مریدان آن عارف صاحبدل و ادیب بزرگ شد.
خود مرحوم فروزانفر نقل می كنند كه ادیب نیشابوری در همان اتاق خود تدریس می كردند در نهایت ساده زیستی ایام را به سر می بردند و جز عشق به معارف و ادبیات و پرورش شاگردان، به كار دیگری مشغول نبودند.

فروزانفر از محضر ادیب نیشابوری توشه های درك ژرف از ادبیات و عرفان را بر می گیرد و با پشتكاری به راستی حیرت انگیز، تبدیل می شود به یكی از درخشانترین ستاره های عالم تحقیق در تمامی ادوار ادب پارسی.
علامه، دو دستاورد بسیار سترگ دارند كه مختصراً اشاره ای به این دو دستاورد بزرگ می كنیم:
اول، شاگردان گرامی و بی نظیری كه پرورش دادند. استا بدیع الزمان فروزانفر شاگردانی پرورش دادند كه هر یك به تنهایی جهانی از دانش و حكمت هستند :
استاد فقید، دكتر ذبیح الله صفا، استاد فقید، دكتر محمد معین، استاد فقید، دكتر پرویز ناتل خانلری، استاد فقید، دكتر لطفعلی صورتگر، استاد فقیدعبدالحسین زرین كوب و استادان گرامی محمدرضا شفیعی كدكنی و قدمعلی سرامی از جمله شاگردان علامه فروزانفر هستند كه هر یك دریایی از حكمت ایرانی- اسلامی محسوب می شوند و در مقالات بعدی به تفكیك به هریك از این بزرگمردان اندیشمند اشاراتی خواهیم داشت.
دومین میوه درخت وجود گرامی علامه فروزانفر، كتابهای ذی قیمت این استاد ارجمند هستند.
ایشان بدون تردید بزرگترین مولاناشناس سیصد سال اخیر ایران هستند و هیچ پژوهشگر بزرگی در عهد معاصر نیست كه در باب عظمت مولانا جلال الدین مطلبی بر صحیفه بنگارد و تحت تاثیر استاد فروزانفر قرار نگرفته باشد. ایشان شرحی بسیار جامع، دقیق و اصولی بر مثنوی شریف را آغاز كردند كه متاسفانه جز بخشی از دفتر اول مثنوی به نگارش باقی آن توفیق نیافتند و روی در نقاب خاك كشیدند. اما همان مختصر شرحی كه بر دفتر نخستین مثنوی نگاشتند چراغ راهی شد برای عاشقان این كتاب جلیل القدر و دیگر پژوهندگان.
سه كتاب دیگر علامه فروزانفر در باب مولانا كه احادیث مثنوی و تصحیح كلیات شمس و تصحیح فیه ما فیه هستند، معروف اندیشه عاشقان كلام مولانا می باشند و بعد از خود نظیری نیافتند.
یكی از آثار گرامی استاد كه كمتر به آن توجه شده و غبار محرومیت بر چهره آن نشسته، ترجمه كتاب كم حجم اما بسیار مهم و زیبای ابن طفیل است به نام زندهء بیدار . این كتاب فلسفی كه به زبان عربی توسط این طفیل، فیلسوف مسلمان قرن ششم نگاشته شده اثری است فوق ابعاده تاثیرگذار كه زیباترین و در عین حال مهمترین موضوعات فلشفه اجتماعی را به زبانی داستانگونه بیان می نماید. ترجمه این اثر كه به عربی دشواری هم نگاشته شده بود، رادمردی را می طلبید


كه هركس مرد میدانش نبود و علامه روانشاد ما كمر همت بر بستند و این كتاب گرانسنگ را به زبان شیرین پارسی ترجمه كردند كه امروزه در دست عاشقان فلسفه و تاریخ فلسفه اسلامی قرار دارد.
آثار قلمی علامه فروزانفر بسیارند و مجال ما اندك. در انتها فقط به اثر بزرگ دیگر ایشان اشاره می شود و آن هم كتاب درخور تحسین سخن و سخنوران است كه در حقیقت تاریخی مختصر است از ادبیات پارسی. كتابی كه به شكلی بسیار موجز به تاریخ ادبیات این سرزمین شعرخیز اشاره می كند.
این بود قطره ای از دریای آنچه در باب این بزرگمرد عرصه پژوهش ادب پارسی باید به نسل امروز هدیه می شد.
امید آن كه عاشقان ادبیات پارسی با این دردانه تاریخ معاصر ما بیش از پیش انس بگیرند.
در هفته های بعدی باز هم به بزرگان دیگر عرصه تحقیق و پژوهش اشاراتی خواهیم داشت و بر روان بلند و نورانی ایشان درود می فرستیم.