روزنگار فرهنگ

دومین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی با چند وجه تمایز مهم نسبت به انتخابات مجلس پیشین، در تاریخ 26 فروردین سال 1363 برگزار شد. اول آنكه هم گروه های سیاسی هم مردم یك دوره مجلس را تجربه كرده و به یك برآورد كلی نسبت به مجلس شورای اسلامی و عملكرد سیاسی نمایندگان و احزاب رسیده بودند. دوم آنكه وزارت كشور از شرایط انقلاب و ناامنی های مربوط به آن گذر كرده و قدرت و انسجام بیشتری برای نظارت بر انتخابات پیدا كرده بود و مهم تر آنكه شورای نگهبان در میان این سالها شكل گرفته بود و نظارت آن بر انتخابات دوره دوم باعث ایجاد محدودیتهای قابل توجهی در تنوع احزاب و نمایندگان نسبت به انتخابات مجلس اول شد. چنانكه تصویب قانون جدید انتخابات در سال 1362 و افزوده شدن شروط اعتقاد و التزام عملی به اسلام و نظام جمهوری اسلامی و ابراز وفاداری به قانون اساسی به شروط صلاحیت نامزدهای انتخابات مجلس، باعث حذف گروه های سیاسی مختلفی از عرصه انتخابات شد. بدین ترتیب انتخابات مجلس دوم شورای اسلامی صحنه رقابت نیروهای وفادار به انقلاب و پیرو خط امام بود.

تفاوت دیگر دومین دوره انتخابات مجلس با انتخابات قبل این بود كه پیش از سال 1363، بسیاری از افراد هسته ای انقلاب همچون شهید بهشتی، مطهری، رجایی و باهنر به شهادت رسیده بودند و كشور در گیرودار جنگ قرار داشت. جنگ بیش از آنكه تصور میشد ادامه پیدا كرده و حتی به جایی رسیده بود كه صدام به استفاده از سلاح های شیمیایی دست زده بود. جمهوری اسلامی در آن دوران به دنبال محكوم كردن عراق در مجامع بین المللی همچون سازمان ملل و جنبش غیرمتعهدها و ثبت جنایات صدام حسین در جنگ ایران و عراق بود.

بر اساس آمار، در این دوره انتخابات 1584 نفر از 193 حوزه انتخابیه برای كسب 270 كرسی مجلس ثبت نام كرده بودند كه صلاحیت 1275 نفر توسط هیات های اجرایی و هیات های نظارت تایید شد. از میان این 1275 نفر، پس از اعلام صلاحیت 115 نفر استعفا دادند. در تهران 243 نفر نامزد شدند و صلاحیت 163 نفر به تصویب رسید كه از میان آنها 4 نفر استعفای خود را اعلام كردند. در تاریخ 26 فروردین سال 1363 اولین مرحله با حضور 15 میلیون و 995 هزار نفر در پای صندوق های رای برگزار شد و 121 نماینده به مجلس راه یافتند. در مرحله دوم در تاریخ 27 اردیبهشت، 130 نماینده دیگر نیز پایشان به مجلس باز شد و سومین مرحله انتخابات میان دوره ای بود كه در تعداد معدودی از حوزه ها همچون تهران برگزار شد.

در انتخابات دوره دوم مجلس شورای اسلامی، آیت الله سیدعلی خامنه ای رئیس جمهور كشور، آیت الله ناطق نوری وزیر كشور، آیت الله هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس كشور، آیت الله موسوی اردبیلی رئیس قوه قضاییه كشور و آیت الله صافی گلپایگانی اولین دبیر شورای نگهبان كشور بودند. به لحاظ آماری تعداد 153 نماینده روحانی به مجلس دوم راه یافتند. در بین نمایندگان حوزه تهران 12 نماینده روحانی حضور داشتند كه نسبت به مجلس قبل یك نفر كاهش داشت. با این حال 31 نفر تحصیلات حوزوی داشتند و به عبارتی به جز 12 نفر روحانی، اغلب نمایندگان غیر روحانی درس خوانده حوزه بودند. در مجلس دوم مانند مجلس اول 4 نماینده زن حضور داشتند كه هر چهار نفر نمایندگان شهر تهران بودند و به جز مرضیه دباغ كه جانشین اعظم طالقانی شد، سه نفر دیگر در سمت خود ابقا شدند.