خودشكوفایی در ادب و حكمت فارسی

دكتر مستكین در این برنامه در مورد حكمت فارسی و حكمای ادبای بزرگ ایران زمین به طور مختصر صحبت كرد و گفت : انسان تنها موجود ممكنی است كه دارای حدّ وجودی مشخص و معینی نبوده و مراتب وجودی او متناظر و مطابق با عوالم و مراتب وجودی آن است. اصول و قواعد تأسیس این نظام فلسفی از قبیل اصالت وجود، تشكیك در وجود و به ویژه دو اصل حركت جوهری و اتحاد عالم و معلوم و همچنین مراحل تكوین نفس و نسبت آن با بدن می تواند مبنای فلسفه زیست محیطی را شكل دهد كه به واسطه آن بتوان راهكارهایی برای تبیین نسبت انسان و طبیعت ارائه نمود و براساس آن بحران زیست محیطی كه طبیعت از آن رنج می برد، مدیریت شود. در نظام فلسفی حكمت متعالیه، طبیعت به عنوان مرتبه ای از مراتب وجود به تناسب بهره ای كه از وجود دارد؛ واجد علم، ادراك و شعور است بنابراین تعامل انسان با این موجود زنده به كلی با آنچه در فلسفه زیست محیطی مبتنی بر فلسفه غرب تعریف شده، متفاوت است. او در ادامه به مقوله های ادب و هنر اشاره كرد و گفت : انسان با این عناصر می تواند وام انسان بودن خود را بپردازد. به همین خاطر خودشكوفایی مقوله ای است كه در حوزه به زیست انسان خودش را عیان می كند. او در ادامه در مورد محورهای به زیستی صحبت كرد و گفت : آدمی باید بداند كه عمر با عزت او بسان چكه آبی در اقیانوس است. اگر تهی شدن پیمانه عمر را الگوی خود قرار دهیم می توانیم به شكوفایی برسیم. مستكین در پایان گفت : ت. شناخت حقیقت متعالی انسان اكتسابی نیست، بلكه حتی در شناخت انسان نمی‌توان به عقل اكتفا كرد و به ولایت و نبوت هم نیاز است تا حقیقت انسان متعالی را شناخت، لذا تمام این چرخه تحت تأثیر نصوص دینی است. در كتاب اسرار الآیات فضائل مختلفی برای انسان ترسیم می‌كند. وجه تمایز انسان نه به عقل و نطق و نه به امور مادی است، بلكه به كمال اعلی و غایت قصوای اوست كه به «الی المسیر» منتهی می‌شود.