دكتر حسین مروتی، كارشناس حوزه جمعیت، در برنامه "در قلمرو فرهنگ" گفت: بر اساس نظر كارشناسان داخلی و نیز پژوهشگران حوزه جمعیت در جهان، بحران جمعیت در ایران جدی و شایان توجه است، و آسیب‌شناسی و برنامه ریزی های اصولی در این زمینه ضروری است.
وی همچنین
-تغییر نگرش و تغییر سبك زندگی مردم،
-تغییر استانداردهای زندگی،
-و به كارگیری "سیاست‌های كنترل جمعیت" را از عوامل بروز بحران جمعیت در كشور برشمرد و گفت: در این میان "فرهنگ تنظیم خانواده" عامل اصلی بحران جمعیت در كشور است كه خود متاثر از؛
-نگاه نادرست اقتصادی،
-فمینیزم،
-مسائل بهداشت و سلامت و تعریف غیرعلمی سن فرزندآوری،
-رواج فردگرایی،
-فساد اخلاقی در حوزه مسائل جنسی،
-و نیز برخی نگاه های خاص به منابع طبیعی و محیط زیست است.
محمد جواد توكلی، مسئول پژوهشكده امور اقتصادی وزارت اقتصاد و دارایی، هم در این برنامه با تاكید بر "تقدم عوامل فرهنگی بر سایر عوامل در موضوع فرزندآوری" گفت: برخلاف تصور عامه "عامل فرهنگی" حتی پیش و بیش از "عامل اقتصادی" در موضوع فرزندآوری اثرگذار است؛ چرا كه آمارها نشان می‌دهد در استانهای ثروتمندتر مثل تهران كه رتبه اقتصادی 22 را دارد نرخ باروری 1/3 است و استان‌هایی مثل گیلان و مازندران با رتبه های اقتصادی 16 و 11 نرخ باروری زیر یك است، در حالی كه در استان‌هایی مثل سیستان و بلوچستان و خراسان شمالی با رتبه های اقتصادی 31 و 26 نرخ باروری به ترتیب 2/5 و و 2/4 است كه بالاتر از استانهای تهران و گیلان و مازندران است.
وی افزود: در خانواده های متمول تر، تعداد بچه ها كمتر است و این بیانگر نقش موثرتر عامل فرهنگ نسبت به اقتصاد است، لذا مشكل فرهنگی- اقتصادی است؛ یعنی ما به اشتباه این ذهنیت را در جامعه ایجاد كردیم كه با تعداد بچه های بیشتر رفاه كمتر می شود، در حالی كه در جامعه عملاً اینگونه نیست و ما فضای اجتماعی را به گونه‌ای سامان داده‌ایم كه فرزند زیاد و فرزندآوری ضد ارزش شده است و حالا مشكلات اقتصادی هم مزید بر این مسئله شده است؛ یعنی تغییر هنجارهای اجتماعی و تغییر ذهنیت ماست كه حالا خود را در مواردی چون سن ازدواج و باروری و... نشان می دهد.
