نگاهی به زندگی «شاعر ایران»

شهریار شاعری عاشق‌پیشه و خوش‌قریحه بود كه اشعار لطیفی را به زبان‌های فارسی و تركی سرود و كارنامه‌ای پربار از خود به یادگار گذاشت. تأثیرگذاری او بر شعر پس از خود، موضوعی غیر قابل انكار است. هادی بهجت تبریزی، فرزند شهریار، در پاسخ به این پرسش كه چه شد از میان شاعران معاصر، شهریار، شهریار شعر فارسی شد، به تسنیم می‌گوید: این سؤال برای خودش هم مطرح بود. بعضی معتقدند كه روزگار از آدم شخصیت‌هایی می‌سازد، اما شهریار به تكامل روح اعتقاد داشت. می‌گفت برای شاعری ساخته شده‌ام. او بسیار به نقش مادرش در شكل‌گیری شخصیتش معتقد بود و می‌گفت مادرم در این امر دخیل بوده است. مادرش نیز از احساسات رقیقی برخوردار بود و شعر زیاد می‌خواند.
اولین استاد

فرزند شهریار درباره تأثیرگذارترین افراد در شكل‌گیری شخصیت او و هدایتش به سمت وادی شعر می‌افزاید: به گفته استاد، مادرش بر او بیشترین تأثیر را در این زمینه داشت. پدر تعریف می‌كرد كه مادرش هرچند سواد نداشت، اما بسیاری از اشعار را به صورت سینه به سینه و شفاهی به خاطر داشت و گاه هنگام قرائت اشعار، اشك می‌ریخت.

به گفته بهجت تبریزی؛ مادربزرگم هم شعر تركی، هم فارسی و هم عربی را به خاطر داشت. اشعاری در ادبیات وجود دارد كه از آنها با عنوان «ابیات سرگردان» اطلاق می‌شود كه شاعر این دسته از اشعار معلوم نیست، اما به دلیل قوت شعر در اذهان باقی می‌ماند. در آن زمان كه همزمان با دوره مشروطه بود، بسیاری از اشعار منطقه قفقاز نیز در آذربایجان رواج داشت. مادربزرگم بسیاری از این اشعار را به خاطر داشت و زمزمه می‌كرد.
در كنار تأثیر محیط تربیتی خانه، باید از اشعار و آثاری كه شهریار با آنها مأنوس بود نیز یاد كرد. او معلم فرانسوی داشت و اشعار شاتوبریان را می‌خواند. از سوی دیگر، او به اشعار شاعرانی كه به سیاق كلاسیك شعر می‌گفتند نیز علاقه‌مند بود. با شاعرانی چون مولوی، سنایی، حافظ، ملك‌الشعرای بهار، میرزاده عشقی و ... مأنوس بود. احساسات او فوران می‌كرد و خودش می‌گفت كه به اختیار شعر نمی‌گوید.

مهمترین درسی كه از پدر آموختم

او در ادامه به سبك زندگی شخصی و ادبی شهریار اشاره می‌كند و به درس‌هایی كه از پدر آموخته است. بهجت تبریزی «مناعت طبع» را مهمترین درسی می‌داند كه از شهریار آموخته است و می‌افزاید: به مسائل دنیا بی‌اعتنا بود. دوست داشت كه ما درس بخوانیم، اما هیچ‌وقت مجبور نمی‌كرد و به یاد ندارم كه یكبار هم گفته باشد كه مثلاً چرا در فلان درس نمره كم گرفته‌ای؟ او تأكیدش بر یادگیری علم لدن بود و می‌گفت هرچقدر هم كه انسان درس بخواند، شخصیتش تغییر می‌كند، آدم تا مرحله پیامبران می‌تواند رشد كند، اما مرحله درس خواندن مرحله پایین‌تری است.
بهجت تبریزی درباره سلوك ادبی و عادات خاص شهریار می‌گوید: شهریار همواره شب‌زنده‌دار بود. خلاقیت انسان در خلوتش بروز می‌كند. مسلماً كسی حالات شهریار در هنگام سرودن اكثر اشعار را كسی ندیده است، من به ندرت و بر حَسَب تصادف، یكی دوبار دیدم كه اكثراً در شب شعری می‌سرود. به ندرت هم در روز این اتفاق می‌افتاد. شهریار در خانه یك اتاق مخصوص به خود را داشت كه در آنجا تنها بود و عمده شب‌ها نیز بیدار بود.
«حیدربابا» و آغاز مسیری جدید برای ادبیات تركی

در كنار اشعار فارسی، باید از اقبال به منظومه «حیدربابا سلام» او نیز یاد كرد؛ منظومه‌ای كه شاعر با خلق آن، سبك جدیدی را در ادبیات تركی بنا نهاد. اسماعیل امینی، شاعر و پژوهشگر، درباره اهمیت آثار تركی شهریار می‌گوید: كارنامه شعر تركی استاد شهریار چندان پرشمار نیست اما بسیار پربار و متفاوت است مثلا غزلی دارد به نام «بهجت‌آباد خاطره سی» كه به تنهایی یك مكتب شعری ایجاد كرده است. اغراق نیست اگر بگوییم شاعران ترك‌زبان از كشورهای مختلف بیش از سه هزار نظیره برای این غزل سروده‌اند. یعنی این شعر سبكی را در غزل عاشقانه تركی ایجاد كرد كه پیش از آن وجود نداشت و منظومه «حیدربابا» و شعر «ای وای مادرم» نیز این‌گونه بود؛ این بسیار شكوهمند است كه شاعر با سرودن تنها یك شعر سبكی را ایجاد كند كه هیچ مشابهی نداشته باشد.