معرفی كتاب خواندنی درباره فردوسی و شاهنامه

سرچشمه‌های فردوسی‌شناسی

افسانه‌ها، روایت‌ها و حقایق درباره زندگی فردوسی، شاهنامه و منابعی كه در سرودن این اثر استفاده شده بسیار است و در برخی موارد مشخص‌كردن اصالت و سندیت آن‌ها مشكل به نظر می‌رسد. محمدامین ریاحی از پژوهشگران و فردوسی‌شناسانی است كه در دو كتاب با جمع‌آوری تمام گفته‌ها و نوشته‌های مربوط به فردوسی از تذكره‌ها و تاریخ‌ها، ضمن به‌دست‌دادن یك چشم‌انداز كلی از زندگی حماسه‌سرای بزرگ ایران و اثر بزرگش، مقدمه‌ای انتقادی بر هر یك مطالب نیز نگاشته است. این مطالب به ترتیب تاریخی آورده شده‌اند تا اصالت هر مطلب مشخص شود.ریاحی با بررسی این مطالب به این نتیجه رسیده است كه مهم‌ترین منابع درباره زندگی فردوسی، نزدیك‌ترین منابع به عصر فردوسی، یعنی مقدمه‌های چهارگانه دست‌نویس شاهنامه (مقدمه شاهنامه ابومنصوری، مقدمه نسخه فلورانس یا مقدمه هشتصدساله، مقدمه سوم یا مقدمه اوسط و مقدمه بایسنقری) هستند كه متعلق به قرون پنجم تا نهم می‌شوند. او در مقدمه كتاب «سرچشمه فردوسی‌شناسی» گفته است: «]این مجموعه[ سیر فردوسی‌شناسی را در هزار سال گذشته، چون آیینه روشنی پیش چشم جویندگان می‌گذارد، تا سابقه ظهور افسانه‌ها و مراحل تحولات آن‌ها را بنگرند و از افسانه‌ها به حقیقت‌ها برسند، و چهره تابناك بزرگ‌ترین حكیم و شاعر ایران را از پشت غبار قرون و اعصار به روشنی ببینند».


كتاب «سرچشمه فردوسی شناسی» شامل 65 گفتار كوتاه و جذاب است كه برخی از آن‌ها عبارتند از: «فردوسی از زبان خودش»، «شاهنامه و شاعران معاصر فردوسی»، «نخستین مقلد و ستایشگر فردوسی»، «داستان پیشیمانی محمود و فردوسی».
دومین كتاب ریاحی درباه فردوسی و زندگی‌اش، «فردوسی» نام دارد كه در آن، مجموعه منابع كهن، دست اول و عاری از افسانه‌های معروف جمع‌آوری شده است. این كتاب همان‌طوركه نویسنده در مقدمه‌اش گفته، منحصرا بر پایه گفته‌های خود فردوسی و تأمل در نوشته‌های كهن نزدیك به عصر او، با زبانی ساده و روان نوشته شده است و مخاطب را به حقایق زندگی حكیم توس رهنمون می‌كند.
كتاب «سرچشمه فردوسی‌شناسی» را «پژوهشگاه علوم انسانی» اولین‌بار در سال 1372 منتشر كرد و كتاب «فردوسی» را نیز ریاحی با حمایت انتشارات «طرح نو» اولین بار در سال 1375 به بازار فرستاد.