برنامهی «كتاب فرهنگ» در سهشنبهها با ساختاری تازه و زبانی طنزآمیز، میزبان مخاطبانی است كه طنز را نه بهعنوان شوخی، بلكه بهمنزلهی نگاهی عمیق و حكیمانه به زندگی و ادبیات میدانند. این برنامه از گروه تاریخ و اندیشه رادیو فرهنگ، ساعت 20 سهشنبهها زنده پخش میشود.
روایت فاطمه ترسا از سازوكار خنده و خرد در «كتاب فرهنگ»
فاطمه ترسا تهیه كننده سه شنبه شب های كتاب فرهنگ درباره این برنامه توضیح داد : در سهشنبههای طنزآلود كتاب فرهنگ، مهدی فرجاللهی ـ مجری، كارشناس و شاعر طنزپرداز ـ برنامه را با خواندن یك مصرع از شاعران كلاسیك آغاز میكند و از شنوندگان میخواهد مصرع دوم را خودشان بسرایند و برای برنامه ارسال كنند.
به گفتهی فاطمه ترسا این برنامه كاملاً تخصصی و مبتنی بر ادبیات، فرهنگ و طنز است. در گفتوگوهای اصلی، درباره موضوعاتی چون ظرافتهای طنز سعدی، تفاوت شوخیهای سطحی با طنز عمیق، و مسیر طنزپردازی برای علاقهمندان است.
این تهیه كننده ادامه داد : «كتاب فرهنگ» بیش از پیش به گفتوگوی میان اخلاق، طنز و ادبیات پرداخته است. اكبر كتابدار، طنزنویس پیشكسوت، در هر قسمت به بررسی یكی از موضوعات بنیادین طنز ایرانی میپردازد: از نازكخیالی سعدی در گلستان تا مسیر طنز اجتماعی و تفاوت میان شوخی و طنازی متعهد می پردازد كه این گفتارها ستون اندیشهی برنامه را شكل میدهند و یادآورند كه طنز، جدیترین چهرهی اندیشه است.
ترسا با اشاره به اینكه در ادامه ، هر سهشنبه بخشهای ثابت و متنوعی پخش میشود از این بخش ها نام برد و گفت :«كتابخانه فرهنگ» با مشاركت مستقیم شنوندگان در تكمیل مصرعها، «جرآید» برای مرور تازههای دنیای طنز در رسانهها و جشنوارهها، و «میكروفون داغ» كه گفتوگو با طنزپردازان جوان، بهویژه زنان فعال در این حوزه و معرفی نمایش نامه ها و اثار طنز است از جمله این بخش ها هستند
این تهیه كننده بخش « میكروفون داغ» را یكی از نقاط قوت برنامه میداند و می گوید : همه بخش های این برنامه با تفكر و مشورت و برنامه ریزی طراحی شده اند هركدام رسالت و ماموریتی را برعهده دارن. اما در بخش«میكروفن داغ» این فضا، بستر شناسایی نسل تازهی طنزپردازان است.
وی در ادامه دو بخش نمایشی برنامه، «انجمن شاعران زنده» و «استاد تضمین گلخار» را معرفی كرد و گفت : این بخش ها با اجرای ارسلان جولایی نیز چاشنی اجرایی تازهای به «كتاب فرهنگ» بخشیدهاند. در اولی، شاعران كلاسیك فارسی در قالبی نمایشی به برنامه بازمیگردند و اشعارشان از زبان طنز با دنیای امروز گفتوگو میكند. در دومی، جولایی در نقش استادی نكتهسنج، مصرعهای طنز را با روایتی شیرین تحلیل و تكمیل میكند. فاطمه حقیقتناصری نیز با گویندگی گرم و صمیمیاش، پیوند میان این بخشها را استوار میسازد.
ترسا در روایت خود، بیش از همه بر مفهوم سازوكار طنز رادیویی تأكید دارد و در ادامه تصریح كرد : این برنامه سازوكاری دارد كه به باور من، بر سه اصل مشاركت، آگاهی و صداقت استوار است.
وی درباره اهمیت دیدگاه شنونده نسبت به برنامه گفت : مخاطبان وقتی احساس كنند هدف تنها خنداندن نیست بلكه تماشای جهان از دریچهای تازه است، با دل و ذهن به برنامه میپیوندند و حاصل این نگاه، برنامهای است كه شنوندگانش هر هفته آن را با پیام و شعر دنبال میكنند و میگویند حالشان با آن خوب میشود.
ترسا با تاكید بر این موضوع كه «طنز واقعی از دل دردها معنا میگیرد، اما خود، درمان است.» گفت : به همین سبب، كتاب فرهنگ نه تنها لبخند بر لبها مینشاند بلكه در لایهای عمیقتر، اندیشه و امید را نیز یادآور میشود.