درباره تقویم در ایران اسناد و مدارك دقیقی در دست نیست، ولی آثار و نشانه‌هایی نظیر كتیبه‌ها، كتب مذهبی، روایات، سنت و آیین‌های موجود نشان می‌دهند، حساب روز، ماه و سال در ایران از تنوع خاصی برخوردار بوده و در ادوار مختلف تكامل یافته است.
ایرانیان از زمان‌های بسیار دور از كسر شبانه‌روز مدت سال آگاهی داشتند و آن را در تنظیم تقویم‌ها منظور می‌كردند.
اول فروردین تقویم یزدگردی، علی‌رغم اصلاحات تقویمی به‌عمل آمده از سوی خلفای اسلامی بر بهار منطبق نشد. ایرانیان با آگاهی از مشكلات مترتب از آن، همواره درصدد اصلاح دقیق تقویم خود بودند. به همین جهت، سلطان جلال‌الدین ملكشاه سلجوقی با فرمان 18 فروردین 444 یزدگردی (مطابق 8 رجب 467 و 14 اسفند453 هجری شمسی) هیئتی متشكل از عبدالرحمن خازنی، حكیم ابوالعباس لوكری، ابوالمظفر اسفزاری، میمون بن نجیب واسطی، ابن كوشك بیهقی، بهرام (منجم مخصوص ملكشاه) و عمر خیام نیشابوری (منجم جوان، متولد سه‌شنبه 8 خرداد 420 هجری شمسی) را مأمور اصلاح تقویم یزدگردی كرد.
این هیئت، پس از چهار سال رصد و محاسبه، دریافت كه نوروز سال 448 یزدگردی 18 شبانه‌روز زودتر از بهار طبیعی آغاز شده است. به منظور انطباق نوروز تقویم یزدگردی بر آغاز بهار، با كبیسه كردن 18 شبانه‌روز، 19فروردین 448 یزدگردی، نوروز اعلام شد و تقویم اصلاح شده را، به لقب جلال‌الدین ملكشاه سلجوقی، تقویم جلالی نامیدند .
برای تثبیت همیشگی نوروز در آغاز بهار طبیعی، مقرر شد كه آغاز سال روزی باشد كه در نصف‌النهار مربوط به آن، خورشید به برج حمل رسیده باشد، مشروط بر اینكه تا نصف‌النهار آن روز، خورشید در اولین درجه برج حمل و در نصف‌النهار روز پیش در برج حوت بوده باشد. با این قاعده تعیین آغاز سال نو، كبیسه‌های تقویم جلالی هر 4 یا 5 سال اتفاق می‌افتند.
تقویم هجری شمسی، بنا بر قانون مصوب سه شنبه 11 فروردین 1304 هجری شمسی مجلس پنجم شورای ملی و اصل هفدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1358 هجری شمسی تقویم رسمی ایران شد. مبداء آن سال هجرت پیامبر از مكه به مدینه (آغاز سال روز اول بهار) بر اساس حركات خورشید محاسبه شده و نام ماههای آن و تعداد ایام آن به قرار زیر است: 1- فروردین 31 روز؛ 2- اردیبهشت 31 روز؛ 3- خرداد 31 روز؛ 4- تیر 31 روز؛ 5- امرداد 31 روز؛ 6- شهریور 31 روز؛ 7- مهر 30 روز؛ 8- آبان 30 روز؛ 9- آذر 30 روز؛ 10- دی 30 روز؛ 11- بهمن 30 روز؛ 12- اسفند 29 روز (در سالهای كبیسه 30 روز).
نوروز (اول فروردین) و كبیسه‌های تقویم هجری شمسی از طریق قاعده نوروز تحویلی (محاسبه لحظه تحویل سال و مقایسه آن با لحظه ظهر حقیقی را برای نصف النهار رسمی ایران) تعیین می‌شود. طول جغرافیایی نصف‌النهار رسمی ایران 5/52 درجه شرقی است. در اینجا یكی از دو حالت زیر ممكن است اتفاق بیفتد:
الف- اگر لحظه تحویل سال، بین بعدازظهر 365امین و قبل‌از‌ظهر 366امین روز سال واقع شود، 366امین روز سال را نوروز و سال تمام شده را عادی به حساب می‌آورند؛
ب- اگر لحظه تحویل سال، در بعدازظهر 366امین روز سال واقع شود، 367امین روز سال را نوروز و سال تمام شده را كبیسه به حساب می‌آورند.
تقویم هجری شمسی از لحاظ نجومی و طبیعی، از بهترین و دقیق‌ترین تقویم‌های جهان است. دلایل برتری این تقویم را می‌توانیم به این ترتیب بیان كنیم:
الف- مدت سال شمسی، نوروز و كبیسه‌های تقویم هجری شمسی، دقیقا بر مبنای محاسبات نجومی تعیین می‌شود. تقویم هجری شمسی، تنها تقویم متداول در جهان است كه علاوه بر كبیسه‌های چهارساله، كبیسه پنج ساله نیز دارد. وجود كبیسه‌های پنج ساله، باعث انطباق دائمی و دقیق‌تر تقویم هجری شمسی با فصول طبیعی می‌شود.
ب- تعداد روزهای ماههای تقویم هجری شمسی مبنای نجومی و طبیعی دارد. به عبارت دقیق‌تر، تعداد روزهای ماهها با مدت حركت ظاهری غیریكنواخت مركز خورشید روز دایره‌البروج و عبور از دوازده صورت فلكی منطقه‌البروج، هماهنگی كامل دارد. مركز خورشید، نیمه اول مدار ظاهری خود (شامل فصول بهار و تابستان) را در مدت 186 شبانه‌روز و نیمه دوم مدار ظاهری خود (شامل فصول پاییز و زمستان) را در سالهای عادی و كبیسه به ترتیب در 179 و 180 شبانه‌روز طی می‌كند.
نكته بسیار جالب این است كه آغاز سال تقویم هجری شمسی، با سالگرد تولد بهار و آغاز شكوفایی دوباره طبیعت شروع می‌شود. در سیر تاریخچه تحول تقویم در جهان، هرگز تقویمی كه آغاز سال آن همواره با آغاز بهار شروع شود، در هیچ مدرك و سند یا مأخذ نجومی، تاریخی، دینی و... ذكر نشده است.
