یادداشت روز : خواستگاه سفره هفت سین و شروط آن «سفره هفت سین و فلسفه آن»

نویسنده : ارسطو جنیدی

درود بر فرزندان یكی بزرگ ترین و ژرف ترین فرهنگها و تمدنهای تاریخ؛ یعنی فرهنگ زیبای ایران زمین.
امروز در مورد سفره باشكوه هفت سین و فلسفه چینش آن سخن می گوییم.
یكی از نیكوترین و پررنگ ترین سنتهای جشن باشكوه نوروز ، سفره هفت سین است.
در باب قدمت و نیز وجه تسمیه هفت سین نظرات گوناگونی ارائه شده؛ و حاصل این تحقیقات را به طور فشرده چنین است:

این كه گفته می شود هفت سین در ابتدا (( هفت شین )) بوده در بخش اول سخن مطلب صحیحی است اما نكته اشتباه از آن جایی شروع می شود كه بیان می گردد : (( هفت شین عبارت بوده است از شراب و شیر و شمع و... كه بعد از حمله اعراب و ظهور اسلام ؛ به علت حرام بودن شراب و حذف شدنش از سفره نوروزی ، ایرانیان تصمیم گرفتند هفت سین را به جای هفت شین قرار دهند....!! ))

اما كسانی كه این باور بسیار مضحك را جعل كرده اند و كسانی كه به آن دامن می زنند هرگز با خود نیندیشیده اند كه واژه (( شراب )) واژه ای عربی است و قبل از حمله اعراب اساساً در زبان مردم ایران چنین واژه ای وجود نداشته كه بخواهد در سفره نوروزی ایرانیان جای داشته باشد.
اما حقیقت چیست؟
چنان كه اشاره كردم ، بخش اول آن سخن كه می گوید هفت سین در ابتدا هفت شین بوده، درست است.
بله... هفت سین هفت شین بوده اما این تلفظ زبان پارسی میانه بود كه در دوران اشكانیان رواج داشت و در این تلفظ بعضی از واژگان با شین تلفظ می شدند و بعدها در دوران ساسانیان و زبان پهلوی، برخی از این تلفظ ها از شین به سین تبدیل شد.
هر هفت سینی كه ما امروزه در سفره های خود قرار می دهیم دقیقاً همان هفت شینی بود كه نیاكان ما در زمان اشكانیان بر سفره هفت سین خود قرار می دادند و در عهد ساسانیان، به صورت هفت سین تلفظ شد و تا به امروز همین نام و همین تلفظ واژگان بر هفت سین باقی مانده است. اما ایرانیان عهد اشكانی این هفت سین را به صورت حرف (( ش )) تلفظ می كردند و بعدها در زمان ساسانی و در زبان پهلوی كم كم به شكل سین درآمد.

تلفظ اشكانی تلفظ ساسانی
شیب سیب
شركه سركه
شیر سیر
شمنو سمنو
شبزه سبزه
شماق سماق
شنجد سنجد

بعضی از تلفظ های كلمات با گویش پارتی و پارسی میانه هنوز هم در زبان پارسی دری ما رواج دارد.
مثلاً (( خروس )) پهلوی ساسانی همان (( خروش )) پارسی میانه یا پارتی است ، و خروس حیوانی است كه خروش و فریاد بر می آورد...
(( دست )) همان (( دشت )) است كه چون دشت و صحرا است.
واژه تركیبی (( دشت اول )) هم بازمانده همین نكته است كه دشت اول در واقع همان دست اول و دریافت نخست روزانه است.
فرشته همان فرسته است؛ یعنی موجودی پاك كه از آسمان به سوی زمین فرو فرستاده می شود. فرشته تلفظ پارسی میانه و اشكانی است و فرسته كه امروزه به شكل فرستاده و دیگر كلمات به كار می رود تلفظ پهلوی ساسانی.
البته نباید گمان كرد كه همه واژگان پارسی میانه كه حرف (( س )) داشته اند به صورت (( ش )) تلفظ می شدند ؛ بلكه تنها تعدادی از آن كلمات چنین گویشی داشتند.
و اما چینش درست هفت سین:
هر واژه ای كه با حرف سین آغاز می شود نمی تواند در سفره هفت سین جای بگیرد.
هفت سین دارای پنج شرط است
كه باید هر پنج شرط را دارا باشد تا در سفره سنتی ما قرار بگیرد.
این پنج ویژگی عبارتند از :
1- باید با حرف سین آغاز شود
2- باید خوراكی باشد
3- باید ریشه گیاهی داشته باشد
4- باید پارسی اصیل باشد
5- باید تك واژ باشد ( كلمه تركیبی نباشد)
نكته مهم اینست كه ممكن است واژه ای از بین این پنج شرط حتی چهار شرط را دارا باشد اما فقدان شرط آخری سبب می شود در سفره پنج هزارساله ایرانی ما جای نگیرد.
و اما مطلبی حیرت انگیز از فرهنگ ایران...
نكته بینهایت شگفت انگیز اینست كه اگر شما این پنج شرط را لحاظ كنید و در میان 20 میلیون لغت پارسی بگردید ، غیر از این هفت سین اصلی هیچ مورد دیگری پیدا نمی كنید ، حتی یك مورد...
با توجه به پنج شرط اصلی كه ذكر شد باید گفت كه هفت سین فقط و فقط همین هفت مورد هستند :
سیر / سنجد / سمنو / سماق / سیب / سبزه / سركه //
پس (( سكه )) جزء هفت سین نیست. چون واژه ای پارسی نیست و تازی است و چون خوراكی نیست.
سوهان خوراكی هست ، تك واژ هست ، ریشه گیاهی دارد ، با سین شروع می شود ؛ اما واژه پارسی نیست بلكه هندی است.
اصالتمان را بشناسیم و ارجش نهیم...
نوروز كهن ترین و زیباترین جشن سال نوست كه متعلق به نژاد آریا و ملت ایران است... با سابقه ای بیش از پنج هزار سال...

آیینهای ملی مان را پاس بداریم كه شناسنامه و هویت ما هستند.

نوروزتان پیروز و سال 1397 بر همگان خجسته باد...