عیدانه ای به سبك كتاب

عید فطر نخستین روز ماه شوال و زمانی است كه ماه رمضان به پایان می رسد. این عید از مهم ترین جشن ها و اعیاد مسلمانان به شمار می آید و روزه گرفتن در این روز حرام است. از جمله مناسك عبادی این روز برگزاری نماز عید فطر است. پرداخت زكات فطره هم در این هنگام بر مسلمانان واجب می شود.

فطر به معنای آفرینش است. مسلمانان پس از یك ماه عبادت و تلاش برای آن كه خود را از آلودگی پاك كنند به عید فطر می رسند. در مكتوبات گوناگون دینی از جمله «مفاتیح الجنان» درباره آداب عید فطر توصیه هایی از معصومان (ع) روایت شده است. از میان این آداب می توان به احیای شب عید، زیارت امام حسین (ع)، غسل شب و روز عید، پرداخت زكات فطره، تكبیر خداوند و كراهت روزه تا سه روز پس از عید فطر اشاره كرد. زكات فطره را باید پیش از نماز عید پرداخت.

مقام و منزلت عید سعید فطر
یكی از ابعاد وجودی و كاركردهای ماه مبارك رمضان افزایش وحدت جمعی مسلمانان است؛ گذشته از آن كه هر روز تكلیفی جدا و مستقل دارد و روزه گرفتن آن لازم است، مجموع این ماه یك وحدت خاص دارد كه قرآن كریم از آن چنین یاد می كند: مَنْ شَهِدَ مِنكُمُ الشَّهرَ فَلیَصُمْهُ. كسی كه در ماه مبارك رمضان شاهد و حاضر بود و مسافر بود، این شهر را، این ماه را روزه بگیرد. لذا وظایف خاصی برای شب هاست، دستورهای مخصوصی برای روزهاست، این وحدت جمعی ماه مبارك رمضان با فرارسیدن نخستین روز ماه شوّال، فطر او فرا می رسد .

نگاهی به عید فطر در كتاب «المراقبات»
كتاب «المراقبات» یا «اعمال السنة» یكی از تالیفات گران سنگ مرحوم «آیت الله میرزا جواد آقا ملكی تبریزی» است كه آن را به راه و روش سلف صالح و عظمای اصحاب امامیه تالیف كرده و در آن به احادیث ائمه، ادعیه و اوراد ویژه ایام و لیالی از منابع موثق پرداخته است. نوشتن كتاب «اعمال السنة» از سنت های علمای امامیه است و علمای شاخصی از جمله سیدبن طاووس، شیخ بهایی، شیخ اجل كلینی، محمدبن مسعود عیاشی و شیخ الطایفة شیخ طوسی است.

در كتاب «المراقبات» آمده است كه امام حسن (ع) روز عید عده اى را دیدند كه مى خندیدند و بازى مى كردند، ایشان رو به همراهان خود كرده و فرمودند: «خداى عزوجل ماه رمضان را آفرید تا میدان مسابقه اى براى خلقش باشد كه در آن با طاعت و رضایت او با یكدیگر مسابقه بدهند. عده اى سبقت گرفته و سعادتمند شدند و عده اى عقب افتاده و ناامید شدند. شگفتا از كسى كه در این روز مى خندد و بازى مى كند. روزى كه نیكوكاران در آن پاداش یافته و كوتاهى كنندگان زیان مى بینند. به خدا سوگند اگر پرده ها فرو افتد، نیكوكار مى اندیشد كه چرا بیشتر عمل نیك انجام ندادم و بدكار مى گوید چرا بد مى كردم!»

«آیت الله میرزا جواد آقا ملكی تبریزی» در كتاب «المراقبات» توسل را از جمله كارهای روز عید فطر یاد كرده است؛ «از كارهاى مهم، توسل به حامى و نگهبان آن روز و شفیع قرار دادن او در اول آن و مبالغه در آن به اندازه بزرگى این روز است. بزرگى این روز نیز به اندازه بزرگى تمام اوقات و حالات او در ماه رمضان است؛ زیرا این روز وقت آشكار شدن ثمره، اعطاى جوایز و فهم قبول یا رد شدن، رضا یا خشم، نزدیكى یا دورى و خوشبختى یا بدبختى است. به این جهت بنده سعادتمند باید در این مقام به خوبى ادب را رعایت نموده و آثار بد تمام گناهان خود را در روزها و شب هاى این ماه از بین برده و كرامت هاى الهى و الطاف خداوندى را كه در طول ماه ضایع كرده، اصلاح كند. خلاصه مى توان با رعایت كامل ادب در یك ساعت تمام كوتاهی هاى خود در اعمال مهم ماه رمضان را جبران و گناهان را تبدیل به نیكی ها نموده و به درجات بلندى برسد.»

مولف این كتاب، غسل كردن و خواندن دعای ندبه، خواندن نماز عید فطر، مناجات با امام زمان (عج) و خوش گمانى به خداوند را از دیگر اقداماتی كه مومنان می توانند در روز عید داشته باشند، برشمرده و درباره چگونگی به پایان رساندن این روز نوشته است: «روز خود را با توسل و واگذارى به نگهبان این روز كه از معصومان (ع) است و شفاعت خواستن از او به پایان برساند همان گونه كه در سایر روزهاى شریف نیز چنین مى كرد.»

روزهای شادی مسلمانان
كتاب «روز‌های شادی مسلمانان» اثر یدالله نفری در انتشارات نفری سال 89 منتشر شد. این كتاب توصیف و تحلیلی از «اعیاد اسلامی» است. نویسنده وجود عید‌های مختلف در اسلام را پاسخی به نیاز‌های طبیعی بشر به شادی و تفریح دانسته و معتقد است اعیاد این امكان را فراهم می‌آورد كه مسلمانان یكدیگر را ملاقات و به یكدیگر نیكی كنند و از احوال هم مطلع شوند كه این كار رضایت خداوند را به دنبال خود دارد.

سیری در خطبه‌های عید فطر و قربان
كتاب سیری در خطبه‌های عید فطر و قربان اثر رضا قلی داوودی در انتشارات دارالفكر سال 91 منتشر شد این كتاب تفسیری عرفانی و اخلاقی از خطبه‌های عید فطر و قربان است. در این نوشتار با توجه به مفاد خطبه‌های عید فطر و قربان مباحث اخلاقی، تربیتی و عرفانی مندرج در آن‌ها مورد شرح و بررسی اجمالی قرار گرفته است.

در همین زمینه نویسنده به بحث در مورد مباحثی مانند استغفار و آمرزش گناهان، هدایت و اعمال نجات‌بخش و هدایت كننده انسان، لزوم تقوی، ترك گناه و اصرار نداشتن بر آن، عجایب مربوط به مرگ و جهان پس از آن، اهمیت حج و اسرار مناسك مربوط به آن، سرگذشت اقوام پیشین در قرآن، اهمیت و ابعاد امر به معروف و نهی از منكر، مغفرت و رحمت الهی نسبت به بندگان خویش، ارزش و مقام زن در اسلام، وفای به عهد و برخی دیگر از مسائل اخلاقی دیگر پرداخته است و با توجه به مفاد خطبه‌های عید فطر و قربان و نماز آنها زوایای گوناگون این مسائل را بیان می‌كند.