یادداشت روز : «صوفی بیا كه آینه صافی است جام را » «صوفی بیا كه آینه صافی است جام را »

نویسنده : باقر خلیلی

به گمان بسیار « صوفی » از « صوف » گرفته شده و چون صوف به معنی « پشم » است تصوف را
« پشمینه پوشی» می گویند.
از آن جا كه از صوفی بودن حافظ و گذر او از این مرحله به عرفان سخن می گوییم ، از خود حافظ بشنوید :
خیز تا خرقه ی صوفی به خرابات بریم
شطح و طامات به بازار خرافات بریم
تا آن جا كه :
شرممان باد زپشمینه آلوده ی خویش
گر بدین فضل و هنر ، نام كرامات بریم
قدر وقت ار نشناسد دل و كاری نكند
بس خجالت كه از این حاصل اوقات بریم ( تا آخر غزل بخوانید )
در این غزل هم به روشنی از صوفی بودن خود سخن می گوید و هم از گذر از این مرحله یاد
می كند:
فتنه می بارد از این سقف مُقرنس برخیز
تا به میخانه پناه از همه آفات بریم
چون سقف مُقرنس به خانقاه اشاره دارد و « میخانه» در اصطلاح عرفانی عالم فیض و نور مطلق است كه در آن جا «می معرفت» ( به سخن حافظ « می صوفی افكن » افاضه می شود . گذر حافظ از این مرحله ، شناخت شهودی و دریافت قلبی او از خداوند را می رساند .
با این همه ، شاید حافظ در تعریض به صوفی گوشه ی چشمی هم به این ناستوده بودن تصوف داشته است .
شاید از همین رو حافظ می گوید :
صوفی بیا كه خرقه ی سالوس بركشیم
وین نقش زرق را خط بطلان به سر كشیم... ( همه ی غزل را بخوانید)
و باز هم از حافظ شنیده ایم كه :
دلم زصومعه بگرفت و خرقه ی سالوس
كجاست دیر مغان و شراب ناب كجا ؟
سرانجام گفتنی است كه :
هر كسی از ظن خود شد یار من
به گفته ی دكتر پور نامداریان:« شعر حافظ اگر با زمینه ی ذهنی از پیش ساخته و پرداخته ای با آن موجه نشویم ، مفسر ذهن ماست و بیان تفسیر ذهن ما از شعر حافظ ، تاویل ما از شعر اوست ... شعر حافظ را نباید از دریچه ی باورداشت های خویش تاویل كرد . چنین تاویلی ، تحمیل ذهنیت و باورداشت دهای خویش بر كلامی است كه خود بر اساس باور داشتی معین شكل نگرفته است .
عیب چنین تاویلی – كه خصیصه ی اغلب شرح ها ی تاویلی بر حافظ است – آن است كه وقتی بعضی از غزل ها یا پاره ای از ابیات یك غزل با آن باورداشت و اعتقاد از پیش پذیرفته شده ، هماهنگ و همساز نمی گردد، حبس جبری شعر در چارچوب آن اعتقاد یا شعر را كج و كوچ می كند و از شكل و شمایل می اندازد و یا چارچوب اعتقادی از پیش پذیرفته را .»
با این یادآوری به این گفته ها بنگرید . ادامه خواهیم داد . والسلام