پیاده روی اربعین ،یكی از نشانه های مومن

بیستم ماه صفر مصادف است با اربعین سید و سالار شهیدان و هفتاد و دو تن از یاران باوفایشان كه در روز عاشورا جانهای خود را فدا كردند . اهمیت این روز به این دلیل است كه طبق نقل‌های تاریخی جابر بن عبدالله انصاری، در این روز به‌عنوان اولین زائر بر سر مزار امام حسین(ع) حاضر شده است. در برخی منابع، علاوه بر جابر، گفته شده است بازماندگان حادثه كربلا نیز در این روز به كربلا بازگشته و قبر امام حسین(ع) و سایر شهدای كربلا را زیارت كرده‌اند.
سید ابن طاووس در لهوف نقل كرده است هنگامی كه اسیران كربلا در راه بازگشت از شام، به عراق رسیدند، به راهنمایشان گفتند «ما را از راه كربلا ببر». پس هنگامی كه آنها به قتلگاه رسیدند، جابر بن عبدالله انصاری و برخی از بنی‌هاشم را دیدند كه برای زیارت قبر امام حسین(ع) آمده بودند. پس با گریه و اندوه مجلس عزایی برپا كردند و پس از چند روز به مدینه بازگشتند. البته سید بن طاووس تاریخ ورود به كربلا و ملاقات با جابر را ذكر نكرده است و در كتاب اقبال الاعمال ورود اسرا به كربلا در اربعین را بعید دانسته است. سید محمدعلی قاضی طباطبایی (1293-1358ش) در كتاب تحقیق درباره اولین اربعین حضرت سیدالشهداء(ع)، بازگشت اسرا به كربلا در اولین اربعین را اثبات كرده است. برخی نیز با توجه به شواهد و قراینی همچون الحاق سر امام حسین(ع) به بدنش در روز اربعین، محل دفن سر مطهر و وجه استحباب زیارت اربعین حضور اسرا در كربلا را پذیرفتنی دانسته‌اند.
شیخ مفید و شیخ طوسیتصریح كرده‌اند كه كاروان اهل بیت (ع)، پس از برگشت از شام، به مدینه رفته‌اند نه كربلا. گروهی مانند محدث نوری و شیخ عباس قمی نیز معتقدند به دلیل دوری مسافت، ممكن نیست بازماندگان كربلا چهل روز بعد از عاشورا به كربلا بازگشته باشند؛ زیرا پیمودن مسیر كوفه تا شام و سپس بازگشت به كربلا در مدت زمان 40 روز، برای كاروان اسرای كربلا ممكن نبوده است. علاوه بر این برخی بر این باورند كه گزارش معتبری نیز بر اثبات این رویداد در دست نیست.

گروهی نیز ضمن پذیرش اصل بازگشت كاروان اسرای بازماندگان به كربلا در مسیر شام به مدینه، زمان آن را حدود پایان صفر و اوایل ربیع الاول و یا زمانی بعد از آن دانسته‌اند.
در حدیثی از امام حسن عسكری(ع) پنج نشانه برای مؤمن شمرده شده است. یكی از این پنج نشانه زیارت اربعین است.
هم چنین زیارت‌نامه‌ای برای روز اربعین از امام صادق(ع) نقل شده است. شیخ عباس قمی این زیارت‌نامه را در مفاتیح الجنان در باب سوم بعد از زیارت عاشورا غیر معروفه، با عنوان زیارت اربعین نقل كرده است.
قاضی طباطبایی در كتاب تحقیق درباره اول اربعین سیدالشهداء می‌نویسد: حركت به سوی كربلا در روز اربعین از زمان امامان معصوم(ع) در بین شیعیان رایج بوده است و شیعیان حتی در زمان بنی‌امیه و بنی‌عباس نیز به این حركت مقید بوده‌اند. توصیه به زیارت اربعین باعث شده است كه شیعیان به ویژه ساكنان عراق، از نقاط مختلف این كشور به سوی كربلا حركت كنند. این حركت كه غالباً به صورت پیاده صورت می‌گیرد یكی از پرجمعیت‌ترین راهپیمایی‌ها در جهان شمرده می‌شود. پس از سقوط حزب بعث عراق جمعیت این زائران چند برابر شده است، به طوری كه در سال 1393ش پیش‌بینی حدود 20 میلیون زائر شده بود. برخی گزارش‌ها از حضور 15 میلیون شیعه در كربلا برای زیارت اربعین سال 1435ق/1392ش خبر داده‌اند.