مولانا پژوهی در تاریخ كتاب ایران

محمد جواد محمدی نیا كارشناس مجری برنامه رادیو كتاب به مناسبت هشتم مهر ماه روز بزرگداشت مولوی ، میزبان دكتر محمد جواد اعتمادی مولوی پژوه ، مدرس ، پژوهشگر ادبیات بود ودرباره ی مولانا پژوهی در تاریخ كتاب ایران گفتگو كرد .
محمد جواد محمدی نیا در مقدمه ی این برنامه گفت : مولانا پژوهی در طول سالیان گذشته بسیار مورد توجه بوده و مولانا امروز معروفترین شاعر فارسی زبان در ادبیات فارسی است و به همین سبب مورد توجه اساتید ادب و فارسی و نیز عموم مردم قرار دارد .محمد جواد محمدی نیا در ادامه گفت : امروز قصد داریم از منظر تاریخی پژوهش هایی كه در باره مولانا و مولانا پژوهی در تاریخ كتاب ایران صورت گرفته بررسی كنیم .اینكه چه كسانی این پژوهش ها را برای نخستین بار انجام دادند و این پژوهش ها چه نتایجی داشته است .
دكتر محمد جواد اعتمادی با قرائت چند بیت از اشعار مولانا گفتگو را آغاز كرد :
اینك آن جویی كه چرخ سبز را گردان كند/ اینك آن رویی كه ماه و زهره را حیران كند

اینك آن چوگان سلطانی كه در میدان روح/ هر یكی گو را به وحدت سالك میدان كند

اینك آن نوحی كه لوح معرفت كشتی اوست/ هر كه در كشتیش ناید غرقه طوفان كند
دكتر اعتمادی پس از قرائت این ابیات اظهار داشت : ما با شاعری روبه رو هستیم كه خود را اینگونه توصیف كرده و كلام خود را به آبی كه از دریای بی پایان عشق جاری می شود تعبیر می كند .ایشان در ادامه گفت : مولانا نظیر این تعابیر را در غزل دیگری نیز دارد و درباره سخن خود چنین می سراید :
سخنم خور فرشته‌ست من اگر سخن نگویم/ ملك گرسنه گوید كه بگو خمش چرایی
مولانا می گوید كلام من خوراك فرشتگان است هنگامیكه خاموش مینشینم فرشتگان گرسنه از من طلب غذا می كنند .
یا در جای دیگری می فرماید :
این حكایت نیست پیش مرد كار / وصف حالست و حضور یار غار
.. نیست مثل آن مثالست این سخن / قاصر از معنی نو حرف كهن
مولانا كلام خود را با روح نویی كه در تن الفاظ كهن دمیده شده توصیف می كند .
دكتر اعتمادی در ادامه خاطر نشان كرد : ما میراث گسترده و وسیعی به نام ادبیات عرفانی داریم كه در قلمرو زبان فارسی خلق شده است . پیش از مولانا شاعرانی چون سنایی و عطار و عارفانی پس از او بودند اما به گواه همه ی دوستداران عرفان ، مولانا آفتاب منظومه ی ادبیات عرفانی است . سخن مولانا شور و حرارت و تپندگی و گرمایی دارد كه در كلام دیگر شاعران این شور و حرارت را نمیبینیم .
دكتر اعتمادی گفت : مولانا در تمام جهان معروف بوده و آثار او به زبان های دیگر ترجمه شده است و با همین ترجمه ها افراد بسیاری در دیگر كشورها عاشق مولانا هستند . مولانا در یكی از غزل های خود به این نكته اشاره كرده و چنین سروده است :
اگر عالم بقا یابد هزاران قرن و من رفته / میان عاشقان هر شب سمر باشم ، سمر باشم
سمر به معنی قصه و افسانه است و مقصود مولانا این است كه هزاران قرن من قصه ی عاشقان هستم.
دكتر محمد جواد اعتمادی مولا پژوه و مدرس دانشگاه در ادامه ی بحث درباره ی مولانا پژوهی در تاریخ كتاب ایران گفت :
مولانا و خانواده ی او در قونیه شرایط ویژه ای داشته و همواره مورد حمایت دربار سلجوقی بودند . قدیمی ترین نسخه ای كه از مثنوی مولانا در دست است تنها پنج سال پس از مرگ وی نگاشته شده و این نسخه هم اكنون در موزه ای كه در كنار مزار مولانا در قونیه است نگه داری می شود . این مولانا پژوه در ادامه خاطر نشان كرد : مولانا تنها 18 بیت از مثنوی را به خط خود نوشت از بیت نوزدهم حسام الدین چلبی و چند كاتب ابیاتی را كه مولانا تقریر می كرد می نوشتند .
دكتر اعتمادی درباره ی تصحیح آثار مولانا به ویژه مثنوی گفت : یك روش تصحیح انتقادی به روش های جدید وجود دارد . تصحیح انتقادی ، تصحیح مبتنی بر اصول استنساخ نسخ خطی و تصحیح متن درباره ی مثنوی مولانا با نام نیكلسون گره خورده است . آثار مولانا به ویژه در هند و پاكستان چاپهای سنگی دارد كه به چاپهای هندی مشهور است و این چاپهای سنگی تصحیح نشده است . اما متن تصحیح شده با نام نیكلسون گره خورده كه در سال 1929 در بریل در شهر لیدن هلند چاپ شد .