یادداشت روز : زبان فارسی در تاجیكستان زبان فارسی

نویسنده : باقر خلیلی
زبان فارسی امروزه در چهار كشور ایران ، افغانستان ، تاجیكستان و ازبكستان زبان رسمی است اما تاجیك ها كه از دیرباز هم میهن ما و فارسی زبان بوده اند ، با جدایی از ایران و رفتن زیر سلطۀ اتحاد جماهیر شوروی خط و در پی آن پیوند با فارسی زبانان را از دست دادند .

مردم تاجیك از نظر زبان ، فرهنگ و تاریخ بسیار به ایرانیان نزدیكند . تاجیك‌های چین نیز به زبان ایرانی شرقی صحبت می‌كنند.
فارسی تاجیكی كه به آن زبان تاجیكی ، زبان فارسی تاجیكی یا فارسی فَرارودی نیز می‌ گویند، به گویشی از زبان فارسی گفته می‌شود كه در آسیای میانه به ویژه در كشورهای تاجیكستان و ازبكستان رایج است .
مجلس تاجیكستان در سال 1378 خورشیدی با حذف كلمۀ فارسی ، نام قانونی زبان این كشور را تاجیكی اعلام كرد .
پیش از انقلاب روسیه خط مردم تاجیكستان فارسی بود . در پی تغییر خط در تاجیكستان ، زبان تاجیكی را با الفبای روسی و تغییراتی می‌نویسند كه به آن الفبای تاجیكی می‌گویند .
یكی از دلایل دور شدن فارسی تاجیكی از زبان فارسی ، كاربرد خط روسی برای نگارش این زبان است . در دوران حكومت شوروی ابتدا خط فارسی به لاتین و سپس روسی تغییر داده شد و مردم تاجیكستان درارتباط نوشتاری با همزبانان خود ناتوان شدند .
پس از فروپاشی شوروی و استقلال تاجیكستان در سال 1370 خورشیدی مردم و دولت تاجیكستان بر آن شدند كه به خط نیاكان یعنی الفبای فارسی برگردند اما این موضوعِ مهم و بحث انگیز تاكنون اجرا نشده‌ است . پیامد تغییر خط در تاجیكستان این شد كه تاجیكان با همزبانان ایرانی و افغانی بیگانه شوند و ارتباط چندانی با آنان نداشته باشند .
البته در تاجیكستان برای بازگشت به خط فارسی تلاش می كنند اما به گفته محمد جان شكوری ادیب تاجیكستانی و عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی ایران ، ارادهٔ سیاسی سران این كشور بازنگشتن به خط فارسی است .
در تاجیكستان خیلی ها خواهان تغییر خط از روسی به فارسی اند اما سران این كشور به این كار نیازی نمی‌بینند و تغییر خط را در اوضاع كنونی به نفع كشورشان نمی‌دانند .
هم‌اكنون هیچ نشریه‌ای به خط فارسی در تاجیكستان نیست و شمار كمی از تاجیكان با این خط آشنایند .
كارشناسان فرهنگیِ تاجیك بر آنند كه گسترش آموزش خط فارسی در تاجیكستان به‌ معنای زنده كردن خط نیاكان و دسترسی مردم این كشور به دریایی از منابع فارسی است كه در كتابخانه‌ ها و پایگاه‌ های اطلاع‌رسانی كشورهای فارسی‌زبان به ‌ویژه ایران هست .
بسیاری از شخصیت‌های فرهنگی و ادبیِ تاجیك ، خط و الفبای روسی را كه خط امروزی زبان فارسی تاجیكی است ، خطی تحمیلی بر ملت خود می‌شمارند و آن را سبب وابستگی بیشتر تاجیكستان به روسیه می‌ دانند ومی‌گویند كه خط روسی از بالیدن زبانشان جلوگیری كرده‌است .
این سخن دنباله دارد . والسلام