گفتگو با دكتر محمد علی مرآتی كارشناس موسیقی
مرآتی در این برنامه گفت : دستگاه های موسیقی در هر شهری كه رفتند راوی فرهنگ آن منطقه بودند و آن نام را برای خود انتخاب كردند. برای مثال بیات اصفهان، بیات ترك و ...
او در ادامه افزود :
همانطور كه می بینید، شور ام المقام یعنی مادر آواز ها هم خوانده شده، چون قسمت عمده ای از موسیقی ایرانی در دستگاه شور نمود پیدا می كند و به عكس، دستگاه نوا مهجور ترین دستگاه ایرانی هست،
اگر بخواهیم در یك جمله دستگاه را تعریف كنیم، دستگاه یعنی حال و هوا. این دقیقاً اولین چیزی است كه از شنیدن هر دستگاه به ذهن انسان متبادر می شود. در اكثر كتب موسیقی یا رساله ها و مقالات، تعاریف دستگاه كمی گنگ هستند. اما در كل بدیهی است كه احساسی كه شنونده از هر دستگاه پیدا می كند كاملاً با دستگاه دیگر فرق دارد.
مرآتی در ادامه گفت :
«از بررسی نام‌ها در ردیف می‌توان به سرنخ‌های مهمی درباره تاریخچه و خاستگاه‌های ردیف دست یافت. با چند مثال می‌توان ماهیت كلماتی را كه به‌عنوان نام دستگاه‌ها و گوشه‌ها برگزیده شده‌اند، نشان داد. ابتدا نام دستگاه‌ها را بررسی می‌كنیم. برخی از نام‌ها مفهوم موسیقایی ندارند؛ مثل همایون (كه به مفهوم شاهنشاهی و سلطنتی است)، راست (درست و مستقیم)، دشتی (یعنی منسوب به دشت‌ها و شاید روستاها و یا بیابان‌های اطراف دشتستان). برخی هم بر اساس نام ایل‌ها و اقوام مختلف انتخاب شده‌اند؛ مثل بیات ترك (منسوب به قوم ترك)، بیات اصفهان (نام شهری است)، افشاری (ایل افشار). برخی دیگر هم نام‌هایی هستند كه صرفا جنبه موسیقایی دارند؛ همچون سه‌گاه، چهارگاه و پنجگاه، كه بر اساس درجات گام‌ها و ... نام‌گذاری شده‌اند. تعدادی از نام‌های دیگر هم معنای موسیقایی دارند، ولی مثل گروه قبلی، مفاهیم فنی و تكنیكی را القا نمی‌كنند. بلكه خیلی ساده برای مشخص نمودن مجموعه‌هایی از مصالح موسیقی به كار رفته‌اند؛ همچون شور و نوا (اما شور را می‌توان به مفاهیمی چون «مزه شور»، «هیجان»، «احساس» و بسیاری مفاهیم مرتبط با هم تعبیر نمود)».
