هنرمندی كه ردیف موسیقی ایرانی را زنده كرد...

موسی معروفی در سال 1268در خانواده‌ای علاقه‌مند به موسیقی درتهران متولد شد. او فرزند محمد اسماعیل‌خان امین‌الملك و برادرزاده میرزا علی‌اصغر اتابك صدراعظم ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه بود.

در كنار تحصیلات سنتی، نواختن سه‌تار را نزد «یوسف صورتگر» كه از عكاسان دربار ناصری بود آغاز كرد. سپس از محضر استادان آن زمان از جمله درویش‌خان بهره برد. او با پشتكار و تمرینِ بسیار به درجه‌ای از نوازندگی رسید كه موفق شد نشان «تبرزین طلا» را از درویش‌خان دریافت نماید. او علاوه بر نوازندگی با تار و سه‌تار با پیانو هم آشنایی داشت وی هم‌چنین نزد «حسین هنگ‌آفرین» به فراگیری «نت» پرداخت. در سال 1302 به مدرسه موسیقی «علی‌نقی وزیری» راه یافت و بر آموخته‌های خود افزود. او نزد علینقی وزیری تكنیك‌های تار نوازی را فرا گرفت كه تاثیرات آن در نوازندگی وی مشهود است. در كنار آن نزد حسین خان هنگ‌آفرین خط نت یاد گرفت. نت‌نگاری به او این توانایی را بخشید كه برخی از آثار مهم موسیقی را به نت در آورد كه نت كردن ردیف هفت دستگاه و نیز كتاب آموزش تار و سه تار اول و دوم هنرستان از جمله آنها است.

او در سال‌های 1307 تا 1317 به همراه ابوالحسن صبا، مشیر همایون شهردار و چند هنرمند دیگر به خارج از كشور سفر كرد و صفحاتی را ضبط نمود. از جمله این آثار می‌توان به آواز در بیات ترك با شعر مجمر( شاعر دوره فتحعلی‌شاه قاجار) با مطلع "تو اگر صاحب‌ نوشی و اگر ضارب‌ نیش" و یا آوازی در نغمه اصفهان با شعری از سعدی اشاره كرد. این آواز با ضربی پرقدرت موسی خان معروفی آغاز می شود و در ادامه با صدای جا افتاده و منحصر به فرد ادیب و آن هم صدای دوره اول او (جوانی و میانسالی) همراه می‌شود. جواب آوازهای معروفی دقیق، تكنیكی و در خدمت فضای شعر و آواز است و از مهارت و دانش او در ردیف آوازی و جواب آوازها خبر می‌دهد.
آثارماندگار موسی معروفی شامل:
⦁ تصنیف‌ ماندگار موسم گل
⦁ آهنگ مرغ حق
⦁ تكنوازی ها
⦁ پیش در امد و رنگ های متعدد
⦁ كتاب دستور مقدماتی تار و سه تا برای هنرستان(سه جلد)
موسم گل مشهورترین قطعه‌ای است كه از موسی معروفی به یادگار مانده، وی این تصنیف را در مایه ی دشتی بر اساس ملودی مازندرانی روی شعری از وحید دستگردی ساخت و قمرالملوك وزیری نخستین بار آن را در سال 1319 اجرا كرد. موسی معروفی علاوه بر نوازندگی، دستی در آهنگسازی هم داشت. در سال 1330 روح‌الله خالقی آهنگ زیبای «مرغ حق» را با شعر رهی‌معیری و آواز بنان در اركستر گل‌ها اجرا كرد.

آهنگ مرغ حق در نغمه دشتی با صدای بنان و رهبری و تنظیم روح الله خالقی روی شعری از رهی معیری ساخته شد و ابتدا در گلهای رنگارنگ برنامه شماره ی 230 اجرا شد و بعدها در آلبوم شاخ گل 10 در كنار دو ساخته معروف خالقی (ای ایران) با صدای بنان دریك مجموعه منتشر شد. بر خلاف موسم گل كه بعدها توسط خوانندگان دیگری خوانده و تنظیم شد، از این قطعه تقریبا اجرای معروف دیگری شنیده نشده است.

فعالیت های هنری
⦁ گردآوری ردیف موسیقی ایرانی
⦁ تدریس در ⦁ هنرستان موسیقی ملی
⦁ همكاری با اركستر ⦁ رادیو
ردیف موسیقی ایرانی كه توسط استاد موسی معروفی گردآوری شده بر ردیف میرزاعبدالله و آقا حسینقلی استوار است و با ردیف تنظیم شده به وسیله‌ی مهدیقلی هدایت منطبق شده است. حدود 4 دهه‌ی پیش، به دعوت اداره‌ی هنرهای زیبا، جلساتی با حضور استادان بنام: نورعلی برومند، علی اكبر شهنازی، ابوالحسن صبا، احمد عبادی، ركن الدین مختاری و موسی معروفی تشكیل شد تا یك یك دستگاه ها، نغمه‌ها و گوشه‌های ردیف با حضور آنها مورد تنقیح و تأیید قرار گیرد. تلاش این استادان به دلیل اختلاف عقیده بی نتیجه ماند. به این ترتیب بود كه ردیف گردآوری شده به وسیله‌ی موسی معروفی به عنوان نمونه برای چاپ انتخاب شد. موسی معروفی، با تكیه بر ردیف آقاحسینقلی و میرزا عبدالله و استفاده از نوشته‌های استاد علینقی وزیری، ردیفی را گردآوری و منقح كرد كه در سال 1342 منتشر شد. بنا به پیشنهاد استاد معروفی، سلیمان روح افزا، نوازنده‌ی تار ردیف مذكور را از روی نت با تار اجرا و ضبط كرد. ردیف جواد معروفی كه تحت عنوان «ردیف موسیقی ایران برای پیانو» تدوین شده و در 4 نوار كاست نیز اجرا شده، برگرفته از ردیف پدرش موسی خان معروفی است.