برترین ویژگی این جشن و آیین كه می توانیم بر آن باشیم ، شالوده ی نماد شناختی و باور شناسانه ی نوروز را می ریزد ، فرا رسیدن گرما و روشنی است .پایان گرفتن روزگار سرما و تیرگی است .
گفتگوی اختصاصی سایت شبكه ی فرهنگ با استاد میر جلال الدین كزازی درباره ی نمادهای سفره ی هفت سین
استاد میر جلال الدین كزازی در گفتگویی صمیمانه از سفره ی هفت سین و نمادهای آن برایمان گفتند . این گفتگو را در این بخش بخوانید.
تهیه و تنظیم : مینا خاندانیها
یكی از ویژگی های برجسته و آشكار در جشن و آیین نوروز ، خوانی ویژه است كه همه ی ایرانیان در روزهای نوروز می گسترند و آن را سفره ی هفت سین می نامند . این نام هم از آنجا بر این خوان نمادین نهاده شده است كه هفت نماد در این خوان همواره به ناگزیر باید نهاده شود كه نام آنها با " سین " آغاز می شود . در سده های پیش تر این نمادها نامی داشته اند كه با " شین " آغاز
می شده است .نامها ار جی ندارند در این خوان نوروزی آنچه نماد را می سازد ، نامور است . پدیده ای ، نمادی كه با نامی كه آغاز آن "شین " است یا " سین " نامیده می شود .
زمان نیست كه من به یكایك این نمادها بپردازم از همین روی پاسخی كوتاه و فراگیر به این پرسش می دهم كه پیشینه و كاركرد نمادشناختی و باور شناسانه ی این هفت نماد ناگزیر بر خوان نوروزی چیست ؟
از نگاهی بسیار فراخ نمادها در پیوندند با فرهنگ ما ایرانیان كه از هزاران سال پیش جشن و آیین نوروز را برپای میداریم . برترین ویژگی این جشن و آیین كه می توانیم بر آن باشیم ، شالوده ی نماد شناختی و باور شناسانه ی نوروز را می ریزد ، فرا رسیدن گرما و روشنی است .پایان گرفتن روزگار سرما و تیرگی است .
نوروزو بهارو آغاز سال نو ایرانی برابر است با آنچه آن را ترازمندی بهار یا اعتدال ربیعی می نامیم . ترازمندی بهاری آن است كه در این نخستین روز از نوروز و بهار و سال نو روز با شب یكسان و همطراز و هم ساز می شود از آن پس روز ، روشنایی و گرما در می افزاید . شب ، تیرگی و سرما فرو می كاهد . خورشید توش و توان و جانی تازه می یابد . گیتی كه فرو مرده بود و افسرده ی زمستان ، همچنان توان و توشی دوباره می یابد .می شكوفد، زندگانی از سر میگیرد و رستاخیزی بزرگ پدیدار میشود .
رستاخیز رستن ها ، شكفتن ها و زمین رنگ و بویی دیگر می یابد . نشانه های زندگانی ، آبادانی ، برنایی و جوانی را در هر سو
می بینیم .
پیشینه ی نمادهای هفتگانه كه خوان نوروزی را می سازند در پیوندند با این دگردیسی بزرگ و فراگیر، نمادهایی خورشیدی هستند . از سبزه كه شاید برترین نشانه است در میانه ی نشانه های نوروزی تا نمادهای دیگر نشانه ی آن رستاخیز یكباره است .نشانه ی رستن است ، زندگانی بهین و به آیین است . زیرا سبزی رنگی است كه در نمادشناسی ایرانی جاودانگی را آشكار می درد از همین روست كه درختانی مانند سر و كاج درختانی سپند نزد ایرانیان هستند زیرا همواره سبزند ، همواره زنده اند و خزان راهی بدانها ندارد .
نمادی دیگر بر این خوان سكه است كه در آغاز زرین بوده است ، هنوز هم كسانی كه می توانند سكه ی زر را بر خوان نوروزی
می نهند ، زر فلزی است كه با خورشید درپیوند است به همان سان كه سیم با ماه در پیوند است .
سیر به پاس رنگ سپید خود كه یكی از رنگهای خورشید ی است كه روز، روشنایی با آن در پیوند است . بر خوان نوروزی نهاده
می شود .
سنجد هم رنگ دیگری را بازمی تابد كه همچنان از رنگهای خورشیدی است ،.از سوی دیگر سیب كه آن را شناور در كاسه ای از آب بر خوان نوروزی می نهند ، هم چنان با همان رنگ سرخ با گردی كه ویژگی دیگری است خورشید را درپیوند است . شناوری سیب در آب ، شناوری خورشید را در آسمان یاد می آورد ، نیاكان ما بر آن بوده اند كه همان سان كه دریایی در زمین هست ، كه
مایه ی خرمی و آبادانی گیتی می شود ، دریایی هم در آسمان جای دارد، دریایی كه در بیتی از خواجه ی بزرگ شیراز به نام بحر معلق از آن سخن راسته است و استعاره ای شده است از آسمان .
آسمان كشتی ارباب هنر می شكفد تكیه آن به كه بر این بحر معلق نكنیم
یكی دیگر از نمادهای خوان نوروزی سمنو است . سمنو از گندم می سازند ، نان مردمان از گندم است ، گندم از پرتو خورشید مانند هر دانه و گیاهی دیگر می روید ؛ رنگ سپید گندم هم مانند آن نمادهای دیگر یادآور روشنایی است .
از همین روست كه این خوراك ارزش آیینی یافته است و به خوراكی سپند فرا رفته است و برخوان نوروزی جای گرفته است .
من می انگارم به همین اندك بسنده می بایست كرد وگرنه سخن به درازا خواهد كشید .
