این برنامه روایت‌گر زندگی عارف قزوینی؛ شاعر و تصنیف‌ساز ایرانی است كه در سال 1259 هجری خورشیدی در قزوین به دنیا آمد.

پدرش «ملاهادی وكیل» بود. عارف صرف و نحو عربی و فارسی را در قزوین فراگرفت. خط شكسته و نستعلیق را بسیار خوب می‌نوشت. موسیقی را نزد میرزا صادق خرازی فراگرفت. مدتی به اصرار پدر در پای منبر میرزا حسن واعظ، یكی از وعاظ قزوین، به نوحه‌خوانی پرداخت و عمامه می‌بست؛ ولی پس از مرگ پدر عمامه را برداشت و ترك روضه‌خوانی كرد.

وی نخستین تصنیفش را در 18 سالگی ساخت. عارف، تصنیف‌های وطنی-سیاسی یا عشقی می‌ساخته و در هر دو زمینه نیز بی‌باك و سنت‌شكن بوده‌است. چون بیشتر تصنیف‌های عارف دربارهٔ و اوضاع زمانه بودند تأثیر بسزایی در مجامع آن روز داشتند. عارف از نخستین كسانی است كه در ایران كنسرت برگزار كرد و به جنبهٔ غیر مجلسی بودن و مردمی بودن آن تأكید می‌ورزید. كنسرت‌های او همیشه پر رونق و پرازدحام بود. عارف در مورد تصنیف و تصنیف‌سازی عقیده داشت كه تصنیف نباید تحریر داشته باشد تا مردمی كه صدا و تحریر ندارند بتوانند به راحتی از پس اجرای آن برآیند.

عارف در سراسر زندگی خود همیشه صراحت داشته و این دست كم در تصنیف‌های اجتماعی و سیاسی او به خوبی مشهود است. او بدون هراس آنچه را كه فكر می‌كرد درست است بر زبان می‌راند تا جایی كه صراحت او گاه باعث رنجش دوستان و یارانش می‌شد.

سرانجام عارف در روز دوشنبه 2 بهمن 1312 در حالی كه 53 سال داشت درگذشت.

برنامه «مستند فرهنگ» را به تهیه كنندگی یلدا احتشامی ساعت 14:30 روی موج‌ اف‌ام ردیف106 مگاهرتز از گروه تولید و تامین رادیو فرهنگ بشنوید.