برنامه شب های فرهنگ امشب ( 12 دی ماه ) در بررسی كتاب "موسیقی كبیر" اثر فارابی و نگاهی به مقام فارابی در فلسفه اسلامی میزبان دكتر مجید كیانی؛ استاد دانشگاه تهران و دكتر حسن سید عرب؛ عضو هییت علمی دانشنامه جهان اسلام است .
در برنامه « شب های فرهنگ » دكتر مجید كیانی؛ استاد دانشگاه تهران درباره كتاب "موسیقی كبیر" اثر فارابی مطالبی را بیان می كند .
"موسیقی كبیر" رسالهایست به زبان عربی كه توسط ابو نصر فارابی نوشته شدهاست. این اثر جنبههای گوناگون موسیقی مانند مقامات را تعیین میكند.
كتاب "موسیقی كبیر" در اصل دو جلد نوشته شدهاست كه از جلد دوم آن هیچ اثری باقی نمانده. در جلد اول كتاب در بخش اول، مدخل صناعت موسیقی در دو مقاله ارائه شده است كه مقاله اول درتعریف لحن موسیقی، تواناییها و ساخت الحان و چگونگی پیدایش موسیقی است. مقاله دوم نیز به تعریف بُعد یا فاصله موسیقی پرداخته و آهنگهایی طبیعی برای انسان شمرده و نغمات طبیعی در عود را معرفی میكند. جزء دوم كتاب درباره ساخت و ساختار موسیقی در سه فن آورده شده كه فن اول به اسطقسات اختصاص دارد و به مبادی اولیه پیدایش صوت و نغمه پرداختهاست. در مقالهٔ دوم به فواصل میان نغمات از نظر ارتفاع صوت اشاره میكند. پس ازآن فارابی از رباب
(كمانچه امروزی) سخن گفته و در نهایت نیز به سازهای خانواده چنگ میپردازد. در مقالهٔ سوم از فن سوم كتاب موسیقی كبیر، درباره لحن بحث شده و آن را از جهت موسیقی سازی یعنی نغمات بدون حروف و از نظر موسیقی آوازی یعنی نغمات همراه حروف مورد كنكاش قرار میدهد.
گفتنی است؛ كتاب موسیقی كبیر شاهكار فارابی در علم موسیقی است كه با ترجمه زنده یاد آذرتاش آذرنوش برگردان شدهاست. به گفته دكتر عبدالامیر سلیم این كتاب عظیمترین كار دوره اسلامی در زمینه موسیقی است. فارابی در این كتاب سعی كردهاست كه آرای پیشینیان در مورد موسیقی را جمعآوری كند. فارابی نخستین كسی است كه نام خنیاگر معروف دربار خسرو پرویز را به جای باربد، به صورت درست یعنی فهلبذ ضبط كردهاست. وی در موسیقی كبیر از دو نوع تنبور بغدادی و خراسانی نیز سخن میگوید.
در بخشی دیگر از برنامه ، مقام فارابی در فلسفه اسلامی در سخنان كارشناسی دكتر حسن سید عرب؛ عضو هییت علمی دانشنامه جهان اسلام بررسی می شود.
از عصر فارابی تا عصر سبزواری، یعنی از قرن نهم تا نوزدهم میلادی، مبحث خلق جهان و حدوث و قدم عالم مهمترین بحث تفكر اسلامی بود. فارابی به پیروی از ارسطو معتقد بود كه جهان «قدیم» است. اما برای آنكه از چهارچوب تعلیمات قرآنی خارج نشود، سعی كرد بین عقیده ارسطو و مسئله خلق جهان در قرآن راهی بیابد.
فلسفه فارابی آمیزهای است از حكمت ارسطویی و نوافلاطونی كه رنگ اسلامی و به خصوص شیعی اثنیعشری به خود گرفته است.
برنامه «شب های فرهنگ» را ساعت 21:30 روی موج اف امردیف 106 مگاهرتز از رادیو فرهنگ بشنوید.