از همان روزهای آغازین تولد فضای مجازی، فرهنگ استفاده ازتلفن هوشمند و نحوه برخورد با آن نیز مطرح و روز به روز به اهمیت آن افزوده شد.

برنامه‌سازان رادیو فرهنگ نیز از روند رسانه‌های مجازی و دیجیتالی شدن فرهنگی‌ترین كالاها مانند كتاب غافل نبودند و همین دغدغه‌ها باعث شد برنامه «آینه جیبی» اردیبهشت 94 در دل رادیو فرهنگ متولد شود، برنامه‌ای كه تاكنون نزدیك به 800 شماره 15 دقیقه‌ای از آن به‌صورت روزانه پخش شده است. آینه جیبی ضمن حمایت از ناشران دیجیتال و بررسی روند كتاب در فضای دیجیتال، از آسیب‌ها و فرهنگ فضای مجازی نیز غافل نبوده است. موفقیت‌های این برنامه و پنج جایزه‌ای كه از سوی نهادها و سازمان‌های مختلف دریافت كرده، ما را به این برنامه نزدیك كرد و در نهایت یك روز گرم و آفتابی مهمان محمد صادق رحمانیان، مدیر رادیو فرهنگ بودیم و در دفتر آفتابی و پر نور او ساعتی درباره فناوری و فرهنگ همكلام شدیم.

چه دغدغه و نیازی در جامعه و بین مخاطبان احساس كردید كه تولید برنامه «آینه جیبی» در دستور كار قرار گرفت؟

مارشال مك لوهان كتابی به نام آینه‌های جیبی دارد كه در اوایل قرن بیستم امروز را پیش‌بینی كرد كه جهان به سمت دهكده جهانی پیش خواهد رفت و همه جهان به نوعی با هم در ارتباط خواهند بود. الان نیز وقتی كتاب آینه‌های جیبی را می‌خوانیم متوجه نظرات بسیار عمیق و آینده‌پژوهانه مك لوهان می‌شویم. ما نام این برنامه را براساس آن كتاب انتخاب كردیم، زیرا فكر می‌كردیم موبایلی كه اكنون در دست ماست یك آینه تمام‌نما و جام جهان‌نما از ارتباطات است كه در جیب جا می‌شود، مانند این كه جهانی را در جیب داشته باشیم. زمانی كه برنامه آینه جیبی شروع شد، فكر نمی‌كردیم 800 برنامه را روی آنتن ببریم، در حالی كه عوامل برنامه به دلیل تخصص خود خیلی خوب پیش رفتند. عوامل برنامه‌ساز آینه جیبی از پژوهشگران، كارشناسان و خبرنگاران حوزه IT هستند. مجری و سردبیر برنامه مهندس كیوان نقره‌كار، تهیه‌كننده مرتضی صداقت‌گو و دستیار تهیه‌كننده رضا غیور، همگی زیر چتر حمایتی مدیر گروه كتاب رادیو فرهنگ، خانم زندیان كار را پیش می‌برند. مهمانان این برنامه نیز به تناسب موضوع از نهادهای سیاستگذار و برنامه‌ریز IT، دانشگاهیان، تولیدكنندگان ابزار و محتوا در فضای مجازی انتخاب و به برنامه دعوت می‌شوند. بارها بر برنامه نظارت كردم و دیدم تا زمانی كه فضای مجازی اهمیت دارد برنامه ادامه خواهد داشت.

چقدر فرهنگ و فضای مجازی به یكدیگر پیوسته‌اند و ضرورت چنین برنامه‌هایی چیست؟

جهان از نظر محتوا پوست‌اندازی كرده و محتوایی كه روی كاغذ منتشر می‌شد، به دیجیتال تبدیل شده است و ما باید همگام با دگرگونی‌های فرهنگی و اجتماعی، رسانه را به همان سمت سوق دهیم. به عنوان مثال در حوزه كتاب و نشر، كمتر از نیمی از آن به سمت دیجیتالی شدن پیش می‌رود و پیش‌بینی می‌شود نزدیك به 80 درصد از فضای نشر كتاب دیجیتالی شود و دقیقا همینجاست كه ضرورت برنامه‌هایی از این دست هویدا می‌شود. این برنامه به ما كمك می‌كند این فضا را ترویج و آینده‌پژوهی كنیم. در حقیقت دردسرهای نشر چاپی خیلی زیاد است، در حالی كه در فضای دیجیتال این دردسرها به یك چهارم كاهش می‌یابد. نشر كاغذی تقریبا 15 مرحله سنگین دارد و توزیع آن نیز بسیار دشوار است، اما توزیع كالای دیجیتال با سرعت و سهولت بیشتر در فضای مجازی انجام می‌شود.

مخاطبان این برنامه چه افرادی با چه گرایشاتی و در چه گروه سنی‌ای هستند؟

مخاطبی كه در نظر گرفتیم، عموم مردم هستند؛ البته با نگاه تخصصی. نگاه تخصصی نیز مربوط به ناشرانی است كه در فضای دیجیتال كار می‌كنند. ولی هر شنونده‌ای كه این برنامه را می‌شنود، بهره‌های لازم را می‌گیرد.

چیزی كه در نگاه اول ممكن است توجه كسانی را كه وارد استودیوهای رادیو می‌شوند جلب كند، دستگاه‌هایی است كه برای ضبط برنامه استفاده می‌شود. همچنین گویا رادیو فرهنگ جزو اولین بخش‌هایی بوده كه در صدا و سیما وارد حوزه اتوماسیون شده و سی‌دی را از چرخه فرآیندهای خود حذف كرده است. اینها همه نشان می‌دهد در رادیو فرهنگ بخوبی از فناوری استفاده می‌شود و خود رادیو نیز از امكانات و گشایشی كه فناوری در اختیار آن قرار داده، بی‌بهره نبوده است.

رادیو یك رسانه سنتی است كه سال 1319 در ایران راه‌اندازی شد و همچنان به همان شكل و نگاه سنتی باقی مانده است. در طول تاریخ، مخاطبان رادیو نیز فراز و نشیب‌هایی داشتند، مثلا در دوران طلایی رادیو، این رسانه تك بود، بعد تلویزیون آمد و رادیو را از انحصار خارج كرد كه درنتیجه مخاطبان آن افت كردند. الان مخاطب رادیو به ثبات رسیده و بین 27 تا 30 درصد شنونده داریم كه گاهی این خط فراز و نشیب دارد، اما خیلی اوج یا فرود ندارد.

اكنون رقبای زیادی داریم، رقبایی كه نسل جدید را تسخیر كرده و با رسانه‌های سنتی مثل رادیو، تلویزیون، مطبوعات چاپی و... وارد رقابت شده‌اند. به نظر من هر كدام از رسانه‌ها در عین حال كه می‌توانند برای یكدیگر رقیب باشند، می‌توانند مددكار یكدیگر نیز باشند. مثلا رادیو را می‌توان رقیب كتاب دانست، چون ما در رادیو قصه می‌گوییم كه این قصه گفتن ما را از خواندن رمان بی‌نیاز می‌كند. در عین حال می‌توانیم حامی كتاب نیز باشیم، مثلا بخشی از كتاب را در رادیو بخوانیم، كتاب یا ناشران را معرفی كنیم، ناشران و نویسندگان را به رادیو دعوت و آنها را نقد كنیم تا در نهایت فروش بیشتری در بازار داشته باشند.

الان فضای مجازی برای رسانه سنتی رادیو رقیب است، در عین حال كه همان فضای مجازی به كمك رسانه‌ای مانند رادیو نیز می‌آید. نگاه خود سازمان نیز توجه برجسته به فضای مجازی است، اكنون سازمان معاونت فضای مجازی دارد كه با قدرت كار می‌كند و پیش می‌رود. همچنین كانال سروش (یك شبكه اجتماعی و پیام‌رسان بومی)، كانال تلگرام، سایت و... داریم.

مثلا می‌توان همه برنامه‌های رادیو و تلویزیون را به‌صورت زنده گوش داد یا تماشا كرد. من معمولا وقتی به تلویزیون یا رادیو دسترسی ندارم به‌صورت اینترنتی برنامه موردنظرم را پیگیری می‌كنم.

بله، در كنار تمام این 15 رادیو كه به‌صورت سنتی تاسیس شده، فضای مجازی و سایت ایران صدا به‌صورت برخط یا آنلاین برای شنیدن و تماشای برنامه‌ها وجود دارد. همچنین به‌صورت دیجیتال و روی ستاپ‌باكس نیز می‌توان برنامه‌های صداوسیما را پیگیری كرد. رادیونما نیز در حال اضافه شدن است كه وقتی شما برنامه رادیو را به‌صورت آنلاین گوش می‌دهید، همزمان می‌توانید عكس‌های آن برنامه را نیز ببینید كه الان چند رادیو از جمله رادیو فرهنگ این كار را آغاز كرده‌اند. حتی چند برنامه اكنون به‌صورت زنده از استودیو روی اینترنت پخش می‌شوند. یعنی رادیو از فناوری به‌عنوان مكمل استفاده می‌كند، برای این‌كه بتواند گستره بیشتری از مخاطبان را پوشش دهد.

آینه جیبی توانسته ارتباط خوبی با نهادهایی كه در حوزه نشر دیجیتال و سیاستگذاری فضای مجازی فعالیت دارند برقرار كند. برنامه شما در این زمینه چیست؟

از تمام مجموعه‌های دولتی كه در این زمینه فعالیت دارند و سیاستگذار هستند دعوت به همكاری می‌كنیم و از آنها حمایت رسانه‌ای خواهیم كرد. حمایت از ناشران دیجیتال در سالی كه رهبری روی اشتغال و تولید تاكید داشتند، مدنظر ماست و اكثر مهمان‌های ما به‌عنوان ناشران دیجیتال، جوانان استارت‌آپی هستند كه می‌توانند در آینده كارآفرینان خوبی باشند.

مائده گیوه‌چین

ضمیمه كلیك جام‌جم

http://jamejamonline.ir/click/2991167921932461933/%D8%AA%D9%84%D9%81%D9%86-%D9%87%D9%88%D8%B4%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%9B-%D8%A7%DB%8C%D9%86-%D8%A2%DB%8C%D9%86%D9%87-%D8%AC%DB%8C%D8%A8%DB%8C