از ساعت به مدت

رادیو فرهنگ

چراغداران

پخش مستند زندگی « احمد بیرشك » در «چراغداران» رادیو فرهنگ

بهروز رضوی در برنامه «چراغداران» سه‌شنبه 7 دی ماه از زندگی و آثار احمد بیرشك؛ ریاضی‌دان، تقویم نگار و پژوهشگر تاریخ علم را مستند می‌كند.

1400/10/07
|
08:25

برنامه « چراغداران» مستندی رادیویی از زندگی بزرگان و‌فرهیختگان علم و فرهنگ و هنر این سرزمین است كه امروز به زندگی حرفه ای ریاضی دان كشورمان « دكتر احمد بیرشك» اختصاص دارد .
احمد بیرشك ؛ ریاضی‌دان، تقویم نگار، پژوهشگر تاریخ علم، و مدرسه دار ایرانی بود.
وی در دوران كودكی به دلیل شغل پدرش در باجگیران پرورش یافت و نزد پدر خود آموزش‌های پایه و همچنین زبان فرانسوی و كمی روسی را فراگرفت. پس از آن به همراه پدرش به مشهد رفتند و در مدرسه احمدیه مشهد پس از آزمونی كه مدیر مدرسه از وی به عمل آورد وارد كلاس چهارم شد ولی پس از سه ماه به تشخیص معلم به كلاس پنجم انتقال یافت. پس از مدتی تحصیلات خود را در مدرسهٔ آلیانس فرانسوی (یكی از سه مدرسه فرانسوی زبان تهران) با حضور در كلاس هفتم ادامه داد.
پس از پایان دوره دبیرستان در مهرماه 1308 به دارالمعلمین عالی در رشته ریاضیات وارد شد و پس از آن به خدمت وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه درآمد. پس از آن نیز مدتی در ساری به تدریس ریاضی، فیزیك، علوم طبیعی و زبان از كلاس اول تا ششم متوسطه، مشغول بود.
وی مدتی رئیس ادارهٔ استخدام شهرستان‌ها در كارگزینی وزارت فرهنگ و مدتی رئیس كارگزینی دانشگاه تهران بود.
در سال 1321 پس از آنكه دانشگاه تهران از وزارت معارف جدا شد وی به‌عنوان رئیس دانشگاه تهران برگزیده شد. در سال 1322 مقاله معروف «نقد قانون دانشگاه» را به نگارش درآورد.
پس از آنكه در سال 1324 دانشگاه تهران دوباره به وزارت معارف بازگردانده شد منوچهر اقبال ریاست دانشگاه را برعهده گرفت و استاد بیرشك از شغل اداری دانشگاه تهران كناره‌گیری كرد و به تدریس در پلی تكنیك و دانشسرای عالی مشغول شد. در این دو دانشگاه وی به مدت 18 سال درس مناظر و مرایا (پرسپكتیو) را تدریس كرد. وی در دانشسرای عالی با استادانی چون غلامحسین رهنما، بدیع‌الزمان فروزانفر، شفق، دكتر لوئی لونگ، گابریل یاریئر، آشنا شد و از محضر آن‌ها استفاده كرد.
وی همچنین چندین بار برای مطالعه در مورد سیستم آموزشی به فرانسه، انگلستان و آمریكا اعزام شد.

یكی از بزرگترین خدمات احمد بیرشك به جامعه فرهنگی ایران بنیان‌گذاری مدارس هدف بود.
احمد بیرشك و تنی چند از یارانش (احمد دیانی، احمدرضا قلی‌زاده، سیدمحمد قاضی نوری، علی متمدن، دكتر تقی هورفر، احمد انواری) در تاریخ 2 خرداد 1327 (برابر با 23 ماه مه 1948 میلادی) با سرمایه‌ای اندك (35000 تومان) اولین مدرسه هدف (مخفف هنر، دانش و فرهنگ) را بنیان نهادند. گروه فرهنگی هدف، متشكل از چهار دبستان دخترانه و پسرانه و چهار دبیرستان تا سال انحلال یعنی 1358 بیش از شانزده هزار دانش آموز دیپلمه تربیت كردند.

وی در سال 1370 بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی را بنیان‌ گذارد و تا سال 1377 ریاست آن را برعهده داشت. در این سال وی با دریافت لوح تقدیر ریاست جمهوری به عنوان استاد نمونه شناخته شد و از دانشگاه شهید بهشتی دكتری افتخاری ریاضیات دریافت كرد.
وی علاوه بر دانشنامه بزرگ فارسی، در تألیف دانشنامه ایرانیكا، فرهنگ كامل انگلیسی - فارسی تألیف عباس آریان‌پور و منوچهر آریان پور، فرهنگنامه كودكان و نوجوانان و دانشنامه ایران و اسلام، همكاری داشته‌است.
سرانجام در عصر روز چهارشنبه 14 فروردین سال 1381 احمد بیرشك در سن 95 سالگی چشم از جهان فروبست. وی در فروردین 1381 نشان دولتی درجه یك دانش را از دفتر ریاست جمهوری دریافت نمود.
برنامه «چراغداران» را به تهیه كنندگی حسینی باغسنگانی و روایت بهروز رضوی ساعت 12:15 روی موج‌اف ردیف106 مگاهرتز از رادیو فرهنگ بشنوید .

دسترسی سریع
چراغداران