از ساعت به مدت

رادیو فرهنگ

چراغداران

گرامیداشت شاعر سبك هندی؛ "بیدل دهلوی" در رادیو فرهنگ

برنامه‌ «چراغداران» دوشنبه 8 آذر ماه، به گرامیداشت «بیدل دهلوی »؛ شاعر پارسی سرای سبك هندی اختصاص دارد.

1400/09/08
|
10:20

در برنامه امروز استاد بهروز رضوی، زندگی و آثار بیدل دهلوی؛ شاعر پارسی سرای در اواخر قرن یازدهم و اوایل قرن دوازدهم هجری را روایت می كند.
«ابوالمعانی میرزا عبدالقادر بیدل» فرزند «میرزا عبدالخالق» در سال 1054هـ. ق در پتنه در ایالت بهار هندوستان به دنیا آمد و در آنجا رشد كرد و تربیت یافت. سال تولد او از «انتخاب» و «فیض قدس» در می‌آید. او شاعر پارسی‌گوی است كه از تركان جغتایی برلاس یا ارلاس بدخشان افغانستان بود؛ وی بیشتر عمر خود را در شاه جهان‌آباد دهلی زندگی كرد و آثار منظوم و منثور خود را ایجاد كرد.
او در سال 1079 ه‍.ق بخدمت محمداعظم بن اورنگ زیب پیوست. سپس، به سیاحت پرداخت، و سرانجام، در «سال 1096 ه‍. ق» در دهلی سكنی گزید، و نزد آصف جاه اول، (نظام حیدرآباد) دكن منزلت بلند داشت.
در آثار بیدل، افكار عرفانی با مضامین پیچیده، استعارات، و كنایات به‌هم آمیخته، و خیال‌پردازی و ابداع مضامین تازه با دقت و موشكافی زیادی همراه گردیده‌است. در نظم و نثر سبكی خاص دارد، و از بهترین نمونه‌های سبك هندی به‌شمار می‌آید.
مجموع آثار این سخن‌پرداز و متفكر، به اهتمام و دقتی كه شایستهٔ آن بود، تا سال 1341 شمسی انجام نشده بود. تقریباً مجموعه ای از آثار او در سال 1299هجری قمری در مطبعهٔ صفدری در بمبئی به اهتمام ملا نور دین بن جیواو به دستور مختار شاه كشمیری و ملا عبدالحكیم مرغینانی نوشته شده‌است. چند بار هم در هند و ماوراءالنهر - گاهی غزلیات و گاهی هم غزلیات با یكی دو اثر دیگر وی چاپ گردیده بود؛ ولی، هیچ‌یك از این نسخ مشتمل بر تمام آثارش نبوده‌است. تنها نسخهٔ چاپخانه صفدری نسبت به تمام نسخه‌های چاپ‌شده كامل تر بود، اما این نسخه نیز تمام آثار منظوم و منثور بیدل را در برنداشت و سرشار از خطاهای املایی بود. گذشته ازآن چون نوشتن كتاب در متن و حاشیه صورت گرفته بود، برای خواننده خسته‌كننده بود. با وجود كمبودهای موجود در كتاب، نسخه‌های آن نایاب شده بود.
نسخهٔ جامع دیگری بعدها به ارادهٔ سردار نصرالله خان نائب السلطنه در چاپخانه كابل به شكل حروفی با قطع بزرگ، زیر چاپ رفت. اما چاپ نسخهٔ مذكور، كه در ترتیب و تدوین آن جمعی از دانشمندان افغانستان اهتمام ورزیده بودند، نزدیك به پایان ردیف دال رسیده بود كه نائب‌السلطنه جهان را وداع نمود و دیوان غزل بیدل ناتمام ماند.

بیدل در روز پنج‌شنبه چهارم صفر سال «1133 ه‍. ق» در دهلی زندگی را بدرود گفت و در صحن خانه‌اش، در جایی كه خودش وصیت كرده بود، دفن گردید.
برنامه «چراغداران» را به تهیه كنندگی حسینی باغسنگانی و روایت بهروز رضوی ساعت 12:15 روی موج‌اف ردیف106 مگاهرتز از رادیو فرهنگ بشنوید .

دسترسی سریع
چراغداران