رنگ روی بوم

محمود جوادی‌پور (زاده 13 شهریور 1299 – درگذشته 5 آذر 1391) نقاش، گرافیست و از پیشگامان هنر نوگرای ایران بود، او در تهران متولد شد و در سن 92 سالگی درگذشت.وی در رشته‌های گرافیك، نقاشی، تصویرسازی و چاپ دستی فعالیت داشت و در دانشگاه تهران و هنرستان هنرهای زیبا هم تدریس می‌كرد.

از جوادی پور به عنوان یكی از نخستین پایه‌گذاران جنبش نقاشی نوگرای ایران تجلیل شده‌است و به همین سبب از وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی نشان عالی دریافت كرد. آثار این هنرمند در برخی موزه‌های ایران و آمریكا نگهداری می‌شوند.
پدرش در سن 15 سالگی از كرمان به تهران مهاجرت كرد و در اوقات فراغت به طراحی نقش قالی می‌پرداخت. حدود سال 1317 كه به عنوان ناظر هزینه معادن انارك در نائین انجام وظیفه می‌نمود، ساعات بیكاریش را با استفاده از سنگ‌های معدنی، خاك‌ها، رسوبات معدن و انواع مواد طبیعی دیگر به نوعی نقاشی می‌پرداخت كه از نظر هنری بسیار با ارزش و زیبا بود.
از جوادی پور به عنوان یكی از نخستین پایه‌گذاران جنبش نقاشی نوگرای ایران تجلیل شده‌است و به همین سبب از وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی نشان عالی دریافت كرد. آثار این هنرمند در برخی موزه‌های ایران و آمریكا نگهداری می‌شوند.

استاد محمود جوادی­پور آثاری بسیار متعدد و متنوعی برای هنر معاصر ما بیادگار گذاشته است. او در طول سال­ها فعالیت هنری به عنوان نقاشی حرفه ای و علاقه مند به عرصه گرافیك، هیچگاه از فعالیت باز نایستاد. جوادی پور در طول هفتاد سال فعالیت، هنرمندی به تمام معنی پركار بوده است.

سالها تلاش در زمینه های مختلف هنرهای تجسمی: طراحی، نقاشی، گرافیك و تصویرسازی، نشانۀ فعالیت مردی است كه با تمام توان در زندگی حرفه ای خود كوشیده است. او در دورانی پا به عرصه فعالیت حرفه ای گذاشت كه زمانه عسرت هنر و هنرهای تجسمی در ایران بود. در آن سالها دانشكده تازه تاسیس هنرهای زیبا تنها مركز آموزشی هنر در كشور محسوب می شد؛ فضای فعالیت تجسمی بسیار محدود و كم تحرك، شناخت از تحولات هنر در جهان نقاشی نارسا و جدال میان كهنه و نو در آغاز راه خویش بود.

هنرمندان جوانِ این دوران همه توان خود را برای گذار به نقاشی نوگرا فراهم آوردند. بر همین اساس استاد پس از فراغت از تحصیل، در چاپخانه بانك ملی به كار مشغول شد و اولین تجربه كارهای گرافیكی اش را در آنجا بكار گرفت.

پس از آن در سال 1328 «كاشانه هنرهای زیبا» یا «گالری آپادانا» را به اتفاق دوستانی همچون احمد اسفندیاری بنیان نهاد. در این كاشانه آنها علاوه بر برگزاری نمایشگاه هایی از آثار خود و سایر فارغ التحصیلان دانشكده همچون جلیل ضیاءپور، جواد حمیدی و حسین كاظمی، جلسات سخنرانی، بحث و بررسی برای شناخت مكاتب هنر مدرن و عمومی كردن هنر نو را راه اندازی می كنند و با دامن زدن به نقد و بررسی آثار هنری سعی می كنند فضای مناسبی را برای فعالیت هنرمندان نوگرا در تهران فراهم آورند.

جوادی پور پس از گذراندن دوره های تكمیلی در آكادمی هنرهای زیبای مونیخ، سرانجام در سال 1332 به عضویت هیات علمی دانشكده هنرهای زیبا در می آید و فعالیت خود را به عنوان یك هنرمند و استاد دانشكده هنرهای زیبا توسعه می دهد و به خلق آثار متنوعی به ویژه در زمینۀ هنر گرافیك می پردازد؛ طراحی تمبر، اوراق قرضه، نشان، اعلان، تصویر سازی و طراحی روی جلد كتاب فعالیت هایی است كه وی را علاوه بر پیشتاز بودن در نقاش نوگرای ایران، به عنوان یك پیشكسوت در عرصه گرافیك معاصر ایران نیز معرفی می كند.

در خصوص آثار نقاشی استاد، آنچه بیش از همه در كارهای او به چشم می خورد، تلفیق نگاه نو با مضامین، رنگ ها، و حال و هوای هنر و نقاشی ایرانی است. اصولاً در آثار قریب به اتفاق هنرمندان هم نسل جوادی پور كه اولین فارغ التحصیلان دانشكده هنرهای زیبا نیز بودند، توجه به سنت های هنر ملی و بومی ایران كاملاً ملموس است.

گرایش به زبان و بیانی ایرانی و جستجوی هویتی بومی در آثار جوادی پور و هم نسلانش، نشان از روحیه ملی، هویت جویی و دل سپردگی آنها به هنر و فرهنگ ایرانی است و همین زمینه است كه سرانجام در دهۀ 1340 منجر به شكل گیری جنبشی ایرانی در میان نقاشان مدرنیست كشور می شود.

آثار تصویرسازی استاد جوادی پور هم از نظر فضاسازی و هم ازلحاظ به كارگرفتن رنگ و خط به طور قابل توجهی ملهم از نقاشی قدیم ایرانی است. اگرچه او در برخی از تصویرسازی ها از تكنیك گراوور استفاده نموده، اما به خوبی توانسته است آنها را با آنچه از نقاشی ایرانی به عاریت گرفته، پیوند دهد.

در این قسم آثار هم توفیق استاد را در استفاده از ویژگی های هنر بومی می توان دریافت و هم ظرفیت های نقاشی قدیم ایرانی را در همراه شدن با تصویرسازی جدید. آثار نقاشی جوادی پور اما سیر شگفت انگیزی دارد. او دوره های تجربه گری بسیاری را پشت سر گذاشته است، و مگر نه اینكه هنر نوگرا تحولات و تنوع و خلاقیت را عموماً در تجربه گری آموخته و نشان داده است؟ بنابراین جوهره مشتركی كه آثار نقاشی استاد را در طول هفتادسال گذشته به یكدیگر مرتبط می سازد، تجربه گری و در عین حال تلاش برای حفظ مواریث هنر ایرانی در رنگ پردازی، به كارگیری نقوش و فضاسازی است.

هنر استاد، هنری است كه به تدریج نضج یافته و به عمق و غنا رسیده است. این پختگی به ویژه در آثار مربوط به بیست، سی سال اخیر به نقاشی او شخصیتی ممتاز بخشیده است. در طی این سالها جوادی پور به آرامشی شورانگیز در منظره پردازی و باز آفرینی فضاهای مورد نظرخود دست یافته است.

آثار جوادی پور از ما می خواهند كه پیچیدگی ها و قید و بندهای زندگی روزمره و فریبندگی دودگرفته شهرهای پرازدحام را رها كرده و با لعاب های آبی رنگ مینایی همراه شویم. در برخی منظره های استاد، از جمله چشمه علاء فضایی به تمام معنی ایرانی دیده می شود كه نور زندگی سنتی و دلخوشی های خانوادگی در آن باز تابیده و ما را به یاد طبیعت سازی در نگاره های مكتب تبریز و شیراز عهد صفوی می اندازد.

برخی آثار نیز روایتگر مناظر روستایی و رازهای معنوی زندگی ساده و صمیمی مردم هستند، همچنانكه در بعضی دیگر از آثار استاد، نگاهی افسونگرانه به شعر و مفاهیم عمیق زندگی و هستی شكل گرفته و كوزه ها، لعاب ها، سفال ها، آجرهای قرمز و طاقهای تكرار شونده ما را به سوالهای همیشگی و پاسخهای ناتمام، به سرزمین حكمای شرقی، به اساطیر و فضاهای افسانه ای دعوت می كنند و با صد زبان خاموش به تأمل در بودن، شدن و رفتن فرا می خوانند:

جامی است كه عقل آفرین می زندش صد بوسه ز مهر بر جبین می زندش
این كوزه گر دهر چنین جام لطیف می سازد و باز بر زمین می زندش

(دكتر عبدالمجید حسینی راد، بخشی از مقدمۀ كتاب راز مشتاقان، مروری بر زندگی و آثار استاد محمود جوادی پور، انتشارات فرهنگستان هنر، 1383)

برنامه نگارخانه، هر سه شنبه ساعت 21 از رادیو فرهنگ پخش می شود.