كتاب «اخبار عارف قزوینی در مطبوعات، از دورۀ قاجار تا عصر حاضر» به كوشش مهدی نورمحمدی توسط نشر علم منتشر شد. مخاطبان در این كتاب با نكات تازه‌ای درباره عارف قزوینی آشنا می‌شوند.
كتاب «اخبار عارف قزوینی در مطبوعات، از دورۀ قاجار تا عصر حاضر» به كوشش مهدی نورمحمدی در 600 صفحه به قطع وزیری توسط نشر علم منتشر شد. كتاب حاضر كه حاصل بررسی و تورقِ ده‌ها هزار صفحه روزنامه‌ها و مجلات گوناگون است، آگاهی‌ها و اطلاعات كم‌نظیری از زندگی عارف را در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهد و زوایای پنهانی از زندگی او را كه تاكنون از دسترس و دید پژوهشگران پنهان مانده و یا كمتر به آن توجه شده، آشكار می‌كند. این كتاب در 11 فصل تنظیم شده كه به ترتیب به آنها اشاره می‌شود:
اشعار و تصنیف‌های عارف
در این فصل، اشعار و تصنیف‌های عارف كه در زمان حیات او در مطبوعات به چاپ رسیده گردآوری شده است. كشف مصرع‌ها، ابیات، اشعار و یك تصنیف نویافته در ابوعطا كه تاكنون در هیچیك از چاپ‌های دیوان وی به چاپ نرسیده است و باید آنها را به دیوان عارف افزود، از دستاوردهای این فصل به شمار می‌رود. همچنین در این فصل برای اولین بار كتابچۀ چاپ سنگی ادبیات عارف شامل 3 غزل و 3 تصنیف كه توسط حزب دموكرات در سال‌های آغازین سلطنت احمد شاه منتشر شده، به چاپ رسیده است.
نوشته‌های عارف
در این فصل، نوشته‌های عارف كه در زمان حیات و یا پس از مرگ او در روزنامه‌ها به چاپ رسیده گردآوری شده است. یكی از مهم‌ترین اخبار این فصل، نوشته‌ای است كه عارف پس از اجرایِ نخستین كنسرت خود در گراند هتل، در 17 آبان سال 1294 در روزنامۀ نوبهار به چاپ رسانده است. این نوشتۀ ارزشمند كه برای اولین بار انتشار یافته است، نشانگر این است كه درویش خان استاد بزرگ زمانه، با تشكیل و اداره كردن اركستر و گردآوردن نوازندگان مهم آن عصر، در برگزاری این كنسرت باشكوه با عارف همكاری داشته است. این مطلب، نشانگر این است كه دستكم تا این تاریخ، بین عارف و این موسیقی‌دان برجسته، اختلافاتی وجود نداشته است.
اعلان و اخبار كنسرت‌های عارف
در این فصل، اعلانات و آگهی‌های كنسرت‌های عارف از قدیمی‌ترین دوران تا كنسرت جمهوری جمع‌آوری شده است. اخبار گردآوری شده، اطلاعات ارزشمندی دربارۀ مكان، زمان، مناسبت اجرا، نوازندگان همكار، اشعار و تصنیف‌هایِ خوانده شده، قیمت و مكان فروش بلیط این كنسرت‌ها در اختیار می‌گذارد كه در منابع دیگر نمی‌توان به چنین اطلاعات ارزشمندی دست یافت. دستیابی به این آگاهی‌ها در فهرست كردنِ تعدادِ واقعیِ كنسرت‌هایِ عارف نقش مهمی خواهد داشت. از جمله دستاوردها و نكات تازه‌یاب این فصل، آگاهی از بعضی كنسرت‌های عارف همچون كنسرت برای كارگران با بلیط ارزان قیمت است كه تا كنون هیچ گونه اطلاعی دربارۀ آن وجود نداشته است.
اعلان و اخبار دیوان عارف
در این فصل، اعلان و آگهی‌های فروش دیوان عارف در كتابفروشی‌های تهران از سال 1305 تا 1312 گردآوری شده است. بررسی اعلان‌های به چاپ رسیده در مطبوعات دربارۀ دیوان عارف نشانگر این نكته است كه تبلیغ و فروش این كتاب در دورۀ پهلوی اول با مشكلی مواجه نبوده و منع سیاسی نداشته است. بر همین اساس، به این نظر چنین می‌افزاید كه توقیف موقتی دیوان عارف در بدو ورود به ایران نیز دلایل سیاسی و حكومتی نداشته است.
نوشته‌ها و اشعار دربارۀ عارف
در این فصل، مطالب مختلفی كه دربارۀ عارف در روزنامه‌ها، مجلات و كتاب‌ها به چاپ رسیده، گردآوری شده است. بیشترِ این مطالب برای نخستین بار است كه منتشر می‌شود و در شناخت عارف، تحقیق در احوال و آثار او و روشن كردن زوایای پنهان زندگی وی تأثیر بسیار مهمی دارد. یكی از مهم‌ترین دستاوردهای این فصل این است كه بر اساس آن مشخص می‌شود شعر تصنیف معروف «بهار دلكش» به طور قطع و یقین از ملك‌الشعرای بهار است كه برخی به اشتباه آن را از ساخته‌های عارف دانسته‌اند.
از دیگر نكات تازه‌یاب این فصل می‌توان به مقالۀ «خودكشی» به قلم بازیگوش (لطفعلی صورتگر) در روزنامۀ شفق سرخ و مقالۀ ملك‌الشعرای بهار در روزنامۀ «ایران آزاد» كه به مقالۀ بازیگوش و رنجش عارف پرداخته است اشاره كرد كه هر دو برای اولین بار منتشر شده و در پژوهش‌های مربوط به عارف از اهمیت فراوانی برخوردارند.
نوشته‌ها دربارۀ مرگ عارف
در این فصل، اخباری كه دربارۀ مرگ عارف در جراید به چاپ رسیده گردآوری شده كه بعضی از آنها برای اولین بار منتشر شده است. مهم‌ترین دستاورد تازه یاب این فصل این است كه بر خلاف تصورات رایج مبنی بر فوت عارف در دوم بهمن 1312 مشخص می‌شود كه تاریخِ صحیحِ فوتِ وی یك شنبه اول بهمن 1312 بوده است. بر اساس این سند، عارف نه در روز دوشنبه 2 بهمن كه در شبِ دوشنبه (یعنی یكشنبه شب و یكمِ بهمن 1312) بدرود حیات گفته است.
اشعار به یاد عارف
در این فصل، اشعاری كه دربارۀ عارف، به یاد او و در رثا و سوگ او سروده شده جمع‌آوری شده كه برخی از این اشعار، مانند اشعار وحید دستگردی، زنددخت، كامكار فارسی، امیرالشعرای نادری، اشرف‌الدین حسینی (نسیم شمال) و صابر همدانی برای اولین بار در كتاب منتشر شده است.
خاطراتی از عارف
در این فصل، خاطراتی كه دربارۀ عارف در مطبوعات به چاپ رسیده گردآوری شده است كه خاطرات محمدعلی نظام‌مافی، مشیرهمایون شهردار و علینقی وزیری كه برای اولین بار در كتاب به چاپ رسیده، حائز اهمیت فراوانی است.
نامه‌های عارف
در این فصل، تعدادی از نامه‌های عارف كه در مجلات گوناگون به چاپ رسیده گردآوری شده است. بررسی دقیق این نامه‌ها در تحقیق در زندگی و آثار عارف تأثیر فراوانی خواهد داشت.
دوستان و معاشران عارف
در این فصل، اطلاعاتی دربارۀ برخی از دوستان نزدیك عارف همچون: شكرالله قهرمانی، سلیمان میكده، علی بیرنگ، علی‌محمد معمارباشی، سید جلیل اردبیلی، محمدباقر شهیدزاده و سیف آزاد گرد آمده است كه اطلاعات ارزشمندی دربارۀ تاریخ درگذشت و زندگی این شخصیت‌ها به دست می‌دهد.
عكس‌ها و تصاویر عارف در مطبوعات
در این فصل، تصاویر و عكس‌های عارف در مطبوعات در یك جا گرد آمده كه بعضی از آنها همچون چند نقاشی تازه‌یاب كه در روزنامۀ ناهید به چاپ رسیده و یكی از آنها به امضای رسام ارژنگی است و همچنین كاریكاتورهای او كه در روزنامۀ ملأ نصرالدین به چاپ رسیده است، برای علاقه‌مندان تازگی خواهد داشت. همچنین چاپ سنگ قبر افتخارالسلطنه در این فصل برای اولین بار، از جمله نكات تازه‌یاب این كتاب محسوب می‌شود.
كتاب حاضر كه در حكم دانشنامه‌ای ارزشمند دربارۀ عارف قزوینی محسوب می‌شود، به دلیل ارائۀ اشعار، تصنیف و مطالب نویافته و منتشرنشده، در تحقیق در احوال و آثار، تدوین كامل‌ترین زندگی‌نامه و تصحیح كامل‌ترین دیوان وی تأثیر مهم و بسزایی خواهد داشت. نشر علم برای خرید این كتاب به صورت اینترنتی تخفیف‌هایی را اعمال می‌كند كه مخاطبان می‌توانند برای بهره‌مندی از این تخفیفات به سایت این انتشارات مراجعه كنند.
منبع: مهر
