بركات و اعمال ماه ربیع الاول
ربیع الاول، سومین ماه سال هجری قمری است. ربیع از ماده «ربع» و معنای اصلی این ماده به عدد چهار بازمی‌گردد و عرب به فصل بهار كه یك چهارم سال است، ربیع گفته است. از آنجا كه ماه ربیع الاول و ربیع الاخر در آغاز این فصل جای گرفته‌اند به نام این فصل موسوم شده‌اند. مسعودی می‌نویسد: سالی كه این نامگذاری انجام شده مقارن با فصل بهار بوده است.
ماه محرم و صفر را پشت سر گذاشتیم با اندوه و اشك و ناله، اشك ریختیم و دل تازه كردیم و با یاد ابا عبدالله الحسین(ع) و معرفت كسب كردیم، اكنون وقت آن است كه در این بهار به یُمن رویش دوباره‌مان سجده شكر به جای آوریم و این بهار را قدر بدانیم و بندگی كنیم.
این ماه در بین شیعیان به ماه شادی و سُرور معروف است. میلاد پیامبر اكرم(ص)، امام صادق(ع) و آغاز امامت حضرت مهدی(عج) در این ماه واقع شده‌اند.
به گزارش ایسنا، میرزا جواد آقا ملكی تبریزی در كتاب المراقبات می‌نویسد: " این ماه همان‌گونه كه از اسم آن پیداست بهار ماه‌ها است، به‌جهت اینكه آثار رحمت خداوند در آن هویداست. در این ماه، ذخایر بركات خداوند و نورهای زیبایی او بر زمین فرود آمده است. زیرا میلاد رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم در این ماه است و می‌توان ادعا كرد از اول آفرینش زمین، رحمتی مانند آن بر زمین فرود نیامده است زیرا برتری این رحمت بر سایر رحمت‌های الهی مانند برتری رسول خدا بر سایر مخلوقات است. "
ماه ربیع‌الاول آمیخته با خاطره غم‌انگیزی چون شهادت امام حسن عسكری(ع) و مطابق روایت معروف، ماه میلاد مبارك پیامبر گرامی اسلام(ص) و امام صادق(ع)، هجرت پیامبر اكرم(ص) از مكه به مدینه، آغاز امامت پربركت حضرت بقیة اللّه(عج) و ماه رخداد واقعه عظیم «لیلة‌المبیت» است.
اعمال و وقایع رخ داده در ماه ربیع‌الاول به عنوان سومین ماه قمری؛
شب اوّل:
این شب به نام «لیلة المبیت» مزیّن است، در این شب یك حادثه مهمّ تاریخی واقع شد و آن این كه در سال سیزدهم بعثت، رسول خدا (صلی الله علیه وآله) از مكّه به قصد هجرت به سوی مدینه، از شهر خارج شد و در «غار ثور» پنهان شد و امیر مۆمنان علی(علیه السلام) برای اغفال دشمنان، فداكارانه در بستر رسول خدا(صلی الله علیه وآله) خوابید.
آیه شریفه «وَ مِنَ النّاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللّهِ وَ اللّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبادِ؛ بعضی از مردمِ (با ایمان و فداكار) جان خود را در برابر خشنودی خدا می‌فروشند و خداوند نسبت به بندگان مهربان است» (1) در حقّ آن حضرت نازل شد. (2)
سال هجرت رسول خدا(صلی الله علیه وآله) مبدأ تاریخ مسلمانان است و تحوّلی عظیم در جهان اسلام روی داد.
1- روزه گرفتن به شكرانه سلامتی پیامبر اعظم و امیرمومنان از گزند كفار و مشركان در اول ربیع‌الاول.
2- خواندن زیارت پیامبر (صلی الله علیه و آله) و علی (علیه السلام) در این روز.
روزه، كه برای آن فضیلت بسیار نقل شده است، از جمله در روایاتی از ائمّه معصومین(علیهم السلام) آمده است: كسی كه روز هفده ربیع را روزه بدارد، خداوند برای او ثواب روزه یكسال را مقرر می‌فرماید.
روز هشتم:
در روز هشتم ربیع الاول، سال 206، شهادت امام حسن عسكری(علیه السلام) طبق روایتی واقع شده است و از همان روز، امامت حضرت صاحب الزّمان، حجّة بن الحسن ـ عجّل الله تعالی فرجه الشریف ـ آغاز شد. (3)
در این روز شایسته است زیارت امام حسن عسكری علیه السلام خوانده شود.
و البته بسیاری معتقدند روز نهم ربیع، آغاز امامت آقا امام زمان (عج) است بین روز هشتم و نهم ربیع بین محدثان اختلاف است. ما قول مشهور را آورده‌ایم، و اینگونه نیست كه فردای روز شهادت امام یازدهم آغاز امامت امام دوازدهم باشد بلكه توام با شهادت یك امام آغاز امامت امام بعدی است چرا كه امامت ایشان از قبل مشخص بوده است.
روز دهم :
روز ازدواج رسول خدا(صلی الله علیه وآله) با حضرت خدیجه كبری(علیها السلام) است.
روز دوازدهم:
این روز مطابق نظر مرحوم شیخ كلینی و مسعودی و همچنین مشهور میان اهل سنت، روز ولادت با سعادت نبی مكرم اسلام(صلی الله علیه وآله) است. (5)
همچنین در این روز، رسول خدا(صلی الله علیه وآله) بعد از 12 روز كه مسیر راه میان مكه و مدینه را پیمود وارد مدینه شدند. (6) و نیز روز انقراض دولت بنی مروان در سال 132 است. (7)
روز چهاردهم:
در سال 64 در چنین روزی، یزید بن معاویه به هلاكت رسید. (8)
وی پس از سه سال و نُه ماه خلافت كه همراه با جنایات عظیمی بود كه مهمترین آن واقعه كربلا و شهادت ابی عبداللّه الحسین(علیه السلام) و یارانش است در سن سی و هفت سالگی در منطقه «حوران» زندگی ننگینش به پایان رسید جنازه‌اش را در دمشق دفن كردند ولی اكنون اثری از او نیست. (9)
شب هفدهم:
طبق روایات مشهور شیعه، شب ولادت حضرت خاتم الانبیا، رسول معظم اسلام(صلی الله علیه وآله) است و شب بسیار مباركی است. (10)
1) غسل به نیّت روز هفدهم ربیع الاوّل. (فلاح السائل، صفحه 61 )
2) روزه: كه برای آن فضیلت بسیار نقل شده است، از جمله در روایاتی از ائمّه معصومین(علیهم السلام) آمده است: كسی كه روز هفده ربیع را روزه بدارد، خداوند برای او ثواب روزه یكسال را مقرر می‌فرماید. (اقبال، صفحه 603 )
3) دادن صدقه، احسان نمودن و خوشحال كردن مومنان و به زیارت مشاهد مشرفه رفتن.
4) زیارت رسول خدا(صلی الله علیه وآله) از دور و نزدیك در روایتی از آن حضرت آمده است: هر كس بعد از وفات من، قبرم را زیارت كند مانند كسی است كه به هنگام حیاتم به سوی من هجرت كرده باشد، اگر نمی‌توانید مرا از نزدیك زیارت كنید، از همان راه دور به سوی من سلام بفرستید (كه به من می‌رسد).
5) زیارت امیر مومنان علی(علیه السلام) نیز در این روز مستحب است با همان زیارتی كه امام صادق(علیه السلام) در چنین روزی كنار ضریح شریف آن حضرت(علیه السلام) وی را زیارت كرد. (این زیارت در بخش زیارات، مفاتیح آمده است).
6) تكریم، تعظیم و بزرگداشت این روز بسیار بجاست، مرحوم «سیّد بن طاووس»، در اقبال، در تكریم و تعظیم این روز به خاطر ولادت شخص اوّل عالم امكان و سرور همه ممكنات حضرت نبی اكرم (صلی الله علیه وآله) سفارش بسیار كرده است.
همچنین یكسال قبل از هجرت رسول خدا(صلی الله علیه وآله)، در چنین شبی معراج آن حضرت صورت گرفت.
روز هفدهم:
همان گونه كه گفتیم مشهور میان علمای امامیه آن است كه روز هفدهم ربیع الاول، روز ولادت با سعادت رسول خدا حضرت محمد بن عبداللّه(ص) است و معروف آن است كه ولادتش در مكه معظمه، واقع شده است و زمان ولادتش هنگام طلوع فجر، روز جمعه، سنه عام الفیل بوده است. (11)
همچنین در چنین روزی در سال 83 هجری قمری، ولادت امام صادق(علیه السلام) واقع شده است و از این جهت نیز بر اهمیت این روز افزوده شده است. (12)
پی نوشت‌ها :
1. سوره بقره، آیه 207.
2. اقبال الاعمال، صفحه 592 و تفسیر نمونه، جلد 2، صفحه 78.
3. كافی، جلد 1، صفحه 503.
4. اقبال، صفحه 599.
5. زاد المعاد، صفحه 412.
6. اقبال، صفحه 599 و كامل ابن اثیر، جلد 2، صفحه 7 (حوادث سال اوّل هجرت).
7. مصباح المتهجّد، صفحه 791.
8. اقبال، صفحه 601 (سیّد بن طاووس، در همین كتاب از شیخ مفید، استحباب روزه در این روز را به خاطر هلاكت یزید نقل كرده است).
9. تتمة المنتهی، صفحه 64.
10. مصباح المتهجّد، صفحه 791 و اقبال، صفحه 603.
11. مصباح المتهجّد، صفحه 791 و اقبال، صفحه 603.
12. بحارالانوار، جلد 47، صفحه 1، حدیث 2.
منبع: ایسنا
