هر ساله برخی از كشورهای خاورمیانه با آداب و رسوم ویژه خود مانند آنچه در ایران می گذرد، به استقبال "نوروز" یا "سال نو" می روند
نوروز جشنی است كه آغاز آن با پیشواز جشنی موسوم به "چهارشنبه سوری" و با بدرقه جشنی دیگری با نام "سیزده به در" پایان می پذیرد و این جشن ها با وجود رسمی نبودن، هر ساله با آداب و رسوم خاصی در برخی از كشورهای عربی و اسلامی نظیر افغانستان، پاكستان، مصر، تركیه ، عراق، سوریه و سایر كشورها برگزار می شود.
* نوروز در افغانستان
جشن باستانی نوروز در سرزمین افغانستان در هر مقطع تاریخی به تناسب شرایط به روش ها و شیوه های خاصی برگزار می شود. مردم افغانستان با خانه تكانی و پاك كردن جسم و جان خود از آلودگی ها و همچنین با چهره هایی شاد و خندان به پیشواز نوروز می روند.
پیش از سال تحویل، زنان افغانی سفره های خود را با هفت سین یا هفت شین یا هفت میوه رنگین تزیین می كنند و سبزی، ماهی و شیرینی را نیز در سفره ها می گذارند و تمامی اعضای خانواده در انتظار ورود سال نو گرد هم جمع می شوند.
در هنگام حلول سال نو، بزرگ خانواده برای شكرگذاری از نعمت های خداوند دعا می كند و سایر اعضای خانواده آمین می گویند تا سال نو برای آنها سال صلح و امنیت، آسایش، آرامش و خیر و بركت باشد و پس از ختم دعا، كوچكترها دست های بزرگان را می بوسند.
در روز نوروز، زنان و مردان و به خصوص كودكان افغان لباس های نو و رنگارنگ می پوشند و برای سبزه لگد كردن به بیرون از خانه می روند و سپس به "میله جاها" یا تفرجگاه ها می روند.
در این روز تمامی افغان ها به جایگاه های خاصی موسوم به "میله نوروز" و"میله روز دهقان" كه در اطراف زیارتگاه ها است، می روند تا در این میله ها بازی های اسب های سواری، نیزه بازی و شتر دوانی برگزار كنند و كودكان نیز بازی های چون اسب های چرخكی چوبی، ملاقی و سایر بازی ها را انجام می دهند.
در روز نوروز صدای ساز و آواز از هر سو به گوش می رسد و خویشاوندان، دوستان و آشنایان به منزل یكدیگر می روند و سال نو را به همدیگر شاد باش و تبریك می گویند و كلوچه نوروزی، هفت میوه، چای و شیرینی می خورند.
همچنین برخی از مردم افغان مراسم سال را در كنار درگذشتگان خود یا اماكن مذهبی چون زیارتگاه ها و مساجد نو می كنند و سپس برای برخی از مراسم خاص خود به طبیعت می روند.
مردم شهرهای بلخ و مزارشریف، نوروز را هنوز با همان شكوه پیشین خود برگزار می كنند.
در اولین روز عید در مراسم خاصی موسوم به "بلند كردن جنده (بیرق) زیارت سخی" پرچم امام علی(ع) را در اولین ساعت های صبح برفراشته می كنند و با به اهتزار درآمدن آن، جشن نوروز به رسمی آغاز می شود و تا چهل شبانه روز ادامه می یابد.
آنها معتقدند كه اگر بیرق به سهولت و آرامی و بدون توقف از زمین بلند شود، سال جدید، سال خوب و پر بركت خواهد بود و اگر بیرق با سختی بلند شود، آن سال شگون خوبی ندارد.
در این شهرها مراسم های خاصی دیگری همچون مراسم بالا بردن توغ (علم) مندوی در كابل و جشن میله گل سرخ در مزار شریف كه هزاران نفر از اطراف افغانستان برای برپایی این جشن با شكوه به این شهر می آیند، برگزار می شود.
* نوروز در پاكستان
نوروز یا "عالم افروز" در پاكستان مصادف با 21 تا 23 مارس است و این جشن معمولا سه روز طول می كشد.
مردم این كشور هنگام تحویل سال لباس های پاكیزه می پوشند و دعاهای و مناجات های وارد شده در این روز را می خوانند، زیرا آنها معتقدند در لحظه تحویل خورشید، درهای اجابت باز است. همچنین در ایام نوروز آنها از گفتار نامناسب پرهیز می كنند و با یكدیگر با احترام و محبت رفتار می كنند.
زنان خانه دار سفره های نوروز خود را با هفت نوع سبزی و هفت نوع میوه تازه و هفت نوع آجیل همراه با تخم مرغ رنگ شده و بادبزن دستی تزیین می كنند و انواع شیرینی ها همچون "لدو"، "گلاب حامن"، "رس ملایی"، "كیك برفی"، "شكرپاره"، "كریم رول" و "سوهان حلوا" را نیز برای پذیرایی از مهمانان آماده می كنند.
نوروز در پاكستان بیشتر جنبه دینی و مذهبی دارد، به طوری كه مردم پس از تحویل سال به یكدیگر تبریك می گویند و نمازی را كه در روز نوروز وارد شده است، می خوانند. همچنین شیعیان این كشور معتقدند كه نوروز، روز اعلام خلافت امیرمومنان حضرت علی(ع) است.
مردم این كشور در منزل ها یا مكان های چراغانی و تزیین شده گردهم جمع می شوند و محفل قصیده خوانی برگزار می كنند و اغلب این قصیده ها در وصف و منقبت حضرت علی(ع) خوانده می شود.
همچنین جشن "میله گل سرخ" به مناسبت ایام نوروز و فصل شكفتن گل های سرخ و اعتدال هوا برپا می شود و در این جشن شعری در منقبت مولای متقیان(ع) می خوانند و سپس بیرقی را به نام حضرت علی(ع) برپا می كنند و تمامی حاضران آن را به خاطر تبرك لمس می كنند و تكان می دهند و مدت چهل روز این بیرق در اهتزاز است.
در ایام نوروز مردم پاكستان از گفتار نامناسب پرهیز می كنند و با نواختن و نوازش یكدیگر با احترام و اخلاص یكدیگر را نام می برند.
در بخش غربی پاكستان، زنان خانه دار سفره حضرت علی(ع) را كه شامل هفت نوع میوه خشك، سبزی، یك نوع شیرینی به نام كلوچه، پلو با گوشت سفید و تخم مرغ های رنگی است، را پهن می كنند.
همچنین زنان در این روز بنا بر یك سنت و شیوه قدیمی با تفنگ از خانه خارج می شوند و در دشت ها، كوه ها و جنگل ها به شكار پرندگان می پردازند.
مردم پاكستان پس از سال تحویل از خانه بیرون می آیند و با پای برهنه در دشت ها و چمنزارها راه می روند و مراسم "سبزه لگد كردن" را برپا می كنند.
از آداب و رسوم عید نوروز در میان مردم پاكستان می توان به خانه تكانی و یا به عبارتی پاكیزه كردن خانه و كاشانه و پوشیدن لباس و تهیه كردن انواع شیرینی ها، پختن غذاهای معروف این ایام و عیدی دادن و عیدی گرفتن و دید و بازدید دوستان و خویشاوندان اشاره كرد.
* نوروز در كردستان عراق
كردها پیش از ظهور اسلام نخستین روز بهار و 13 روز پس از آن را بر اساس آداب و رسوم خود جشن می گرفتند.
مردم كردستان در شب چهارشنبه سوری و عید نوروز مراسمی موسوم به "هه تره" یا "مه تره" را برپا می كنند و در این روز به جشن و سرور می پردازند.
یكی از جشن های دیگركه تا به امروز در این سرزمین برگزار می شود، "جشن نوروز" یا "جشن كردی" است كه در حقیقت یادگار شورش فریدون علیه ضحاك ستمگر به شمار می آید.
مردم كردستان در این جشن فردی را به عنوان "شاه هرج و مرج" یا "میر نوروزی" تعیین می كنند و این فرمانروا به طور موقت بسیاری از آداب و سلوك ها را واژگونه می كند و تا جشن دیگر، همچنان عنوان پادشاهی را دارد.
"رنگ سیاسی" جشن نوروز به دو دلیل در این سرزمین برجسته تر از سایر آداب و رسوم دینی، اخلاقی و نمایشی است. یكی دلیل تاریخی آن است كه استمرار داستان مبارزه فریدون و كاوه آهنگر با ضحاك ظالم است و دیگری شرایط و وضعیت مردم كردستان؛ كه همیشه زیر ستم حكومت های جبار و مستبد زندگی می كردند و مردم تنها در این آیین ها و جشن های ملی می توانستند احساسات خود را بروز دهند.
هر ساله مردم كردستان در شب نوروز آتش هایی را در كوهستان برپا می كنند و به جشن و پایكوبی می پردازند. همچنین زمامداران عراق به جرم برپایی این جشن ها بسیاری از كردها را به زندان یا تبعیدگاه می فرستند.
علاوه بر رنگ سیاسی این جشن، مردم كردستان آیین ها و مراسم نوروزی متنوعی را همچون مراسم "میر میرن" یا "میر نوروزی" یا "امیر بهاری" برگزار می كنند.
"تعویض اثاثیه منزل"، "خانه تكانی یا تطهیر منازل از اهریمنان"، "شال اندازی" یا "هلاوه هلاوه"، آتش بازی، ایجاد نوروزنامه، تخم مرغ بازی، نمایش داستان كاوه آهنگر و "آیین ویژه سیزده به در" و ده ها مراسم دیگر از جمله آیین های باستانی مناطق كردنشین عراق است.
* نوروز در تركیه
نوروز تا نخستین سال های تشكیل جمهوری تركیه در میان تركان تركیه پایدار ماند و سپس رفته رفته اهمیت پیشین خود را از دست داد و فقط در مناطق كردنشین و در پاره ای از مناطق شمال، آیین رسوم این جشن موجودیت خود را حفظ كرده است.
مردم تركیه عید نوروز را به عنوان یكی از معدود ایام جشن می گرفتند. در این روز حكیم باشی معجون مخصوصی به نام "نوروزیه" را برای پادشاهان و درباریان تهیه می كرد. گفته می شود این معجون از چهل نوع ماده مخصوص تهیه می شد و شفابخش بسیاری از بیماری ها و دردها و باعث افزایش قدرت بدنی می شده است.
مردم این سرزمین نوروز را آغاز بهار طبیعت و شروع تجدید حیات و طراوت در جهان و برخی روز مقدس در مقابل شب قدر و شب برائت و برخی عامل اتحاد و همبستگی و حتی آن را زادروز امام علی(ع) و تعیین ایشان به خلافت و سالروز ازدواج ایشان با حضرت فاطمه(س) دانسته اند.
كردهای تركیه سال ها برای به رسمیت شناخته شدن نوروز در این كشور تلاش كردند و اكنون نوروز در تركیه تعطیل رسمی است.
* نوروز در مصر
نوروز یكی از مشهورترین اعیاد مصر است كه به "نوروز قبطی" معروف است. این عید با آداب و رسوم ایرانی در مصر برگزار می شود ولی از لحاظ زمانی متفاوت است.
مردم مصر هر سال با آغاز فصل زراعی و زمانی كه رود نیل طغیان كرده است و زمین های اطراف خود را سیراب می سازد، یعنی دهم یا یازدهم سپتامبر مطابق با روز اول ماه توت، یكی از ماه های مصر باستان عید نوروز اعلام می كنند.
مردم مصر با آغاز ماه توت جشن می گیرند و آتش روشن می كنند و بر روی یكدیگر آب می پاشند.
عید نوروز كه از زمان حكومت فاطمیان جزو اعیاد رسمی مصر محسوب شده، با آیین ها و مراسم خاصی در این كشور برگزار می شود و مردم لباس های نو و پاكیزه خود را می پوشند و طبق عادت هر ساله به دید و بازدید یكدیگر می روند و به همدیگر عیدی می دهند.
همچنین مردم مصر در اوایل بهار یعنی زمان سیزده به در در ایران، از شهر بیرون می روند و مراسمی شبیه ایرانیان را كه موسوم به "شیم النسیم" است، برگزار می كنند.
برخی از تاریخ نگاران معتقدند نوروز یادگاری از دوره تسلط هخامنشیان بر مصر است، ولی قبطیان آن را مربوط به مصر باستان می دانند.
* نوروز در شبه جزیره عربستان
نوروز و مهرگان در روزگار پیش از اسلام در میان مردم جزیره العرب به عنوان دو جشن بزرگ به شمار می آمد ولی امروزه این آداب و رسوم در این كشور كم رنگ شده است.
در گذشته های دور، پادشاهان این سرزمین با كشورهایی چون صنعا كه آداب و سنن ایرانی در آنجا رواج كامل یافته بود، ارتباط داشتند و تاجران و جهانگردان جشن نوروز و آیین های ایرانی را به عربستان منتقل كردند.
منبع: پایگاه اطلاع رسانی حوزه
