یكی از سفرنامه های مهم برجا مانده از سیاحان خارجی، سفرنامه سون هدین است كه در آن كویرهای ایران را شناسایی كرده است .
سون هدین در سال 1865 میلادی در استكهلم و در میان خانواده ای میهن پرست و وفادار به خاندان سلطنتی سوئد به دنیا آمد. هدین از كودكی به جغرافیا علاقمند بود و كشفیات ماجراجویان اواخر قرن نوزدهم میلادی را به دقت دنبال می كرد.او شاهد بود كه كاشفین، همچون قهرمانان ملی به وطن باز می گردند. چراكه آنها با گشایش راههایی به سرزمینها جدید و ناشناخته، و معرفی آداب و رسوم ملل دوردست، امكان بهره بردای از منابع سرزمینهای دور را برای ملتهای خود به ارمغان می بردند.
هدین نیمی از عمر خویش را در صحراهای آسیا گذرانید، و طی این سالها، دور افتاده ترین نقاط صحراها و دشتهای آسیا را در نوردید و حاصل جستجوهای جسورانه خویش را در 65 جلد كتاب و صدها گزارش علمی در شاخه های جغرافی، تاریخ و باستانشناسی به اطلاع جهانیان رسانید. همچنین اسناد سیاسی و اطلاعات استراتژیكی ذیقیمتی برای دولت متبوعش به ارمغان برد.
بخشی از مخارج سفرها و اردوكشی های طولانی و پر هزینه وی توسط خاندان سلطنتی سوئد تامین شد، و بخش دیگر را حق امتیاز چاپ كتابهایش و همچنین پاداشی كه بابت شركت در سمینارها و جلسات آموزشی، كه در كشورهای مختلف برای معرفی كشفیاتش برگزار شد، تشكیل می داد.سون هدین با وجود تحصیلات و اطلاعات وسیع در زمینه جغرافیا و شرق شناسی هرگز سمت و مسئولیت اداری یا دانشگاهی بر عهده نگرفت و بطور مستقل دامنه اكتشافات خود را گسترش داد از این رو یافته ها و كشفیات او كم نظیر و ستودنی است.
او اولین بار در سال 1304 هـ.ق.به ایران و بین النهرین(میانرودان)سفر كرد و در سال 1308 ه .ق.به سمت منشیگری سفارت سوئد در ایران منصوب شد.در آن زمان وی به دلیل علاقهای كه داشت توانست به قلهء دماوند صعود كند.هدین در عرصهء پژوهش نیز دانشمند فعالی بود.تحقیقات عمدهء او درباره آسیای مركزی است.كتابهای از میان آسیا،آسیای مركزی و تبت،جادهء ابریشم از مهمترین آثار او ست.
یكی دیگر از آثار سون هدین" از راه زمین به هندوستان" نام دارد كه تمامی مطالب كتاب مربوط به ایران و كویرهای آن است كه به همین دلیل نام آن به«كویرهای ایران»تغییر یافته است.هدین در این كتاب با سبك بیان دلنشین و چشمانی تیزبین از تمام جزئیات سفر خود-از شترهای كاروان تا ابرهای بالای سر خود،از تاریخچهء شهرها تا چهره و رفتار مأموران گمرك-به طور دقیق تصویربرداری كرده است.علاوه بر آن زیباییها و زشتیهای هر شهر و روستا را چنان برای خواننده مجسم كرده كه گویی خواننده خود آن محل را دیده است.
سون هدین از راه باطوم،تفلیس،ایروان و نخجوان به تبریز و ایران آمد.در این زمان مظفر الدین شاه قاجار بر ایران سلطه داشت. او در سفر كویری ایران هفت نفر خدمتكار داشت. هدین درباره آغاز سفر خود مینویسد:
«كویر بزرگ با نیروی جادویی شگرفش مرا به سوی خود جلب میكند.دلم میخواهد فورا-در آن پایین-به طرف كویر بشتابم و به سكوت بزرگی فرادهم،كه مثل ابری بر سطح هموارش سوار است…» او در باب ماهیت سفر خویش یادآور شده است كه«…من به اینجا نیامده بودم تا خودم را در شهرشناسی با مسائل غیرقابل علاجی مشغول بسازم،بلكه منظورم فقط این بود كه برای یك سفر طولانی در صحرای شرق ایران كاروانی راه بیندازم…»
این ماجراجویی و اعتقاد هدین نسبت به هدفش در جایجای كتابش نمایان است.
سفرنامهء سون هدین همچنین اطلاعات جامعهشناختی مهمی به دست میدهد.هدین به هنگام ورود به یك محل، آنجا را معرفی كرده و اوضاع سیاسی و اجتماعی آن محل را تشریح میكند. او سپس به توصیف مردم آنجا پرداخته و از شغل و آدابورسوم آنها صحبت میكند.به عنوان مثال هنگامی كه اوضاع نابسامان و آشفتهء اقتصاد دوران قاجار را میبیند،پیشبینی میكند كه ایران تحت استعمار اروپا درخواهد آمد.او همچنین با دقت در كردار و رفتار محمد علی میرزای قاجار از شخصیت او كه قرار بود شاه آیندهء ایران باشد چنین مینویسد:
«…او در من این اثر را نمیگذاشت كه مردی باشد با اصل و نسب و شایستهء پاسداری از سنتهای درخشان.او حتی قادر نخواهد بود كه با دستی نیرومند كشتی حكومت ایران را حتی یك وجب،با زیركی از میان صخرههای زیر آب زمان بگذراند.»
سون هدین با تاریخ،فرهنگ و تمدن ایران آشنایی كافی داشت.وی ضمن سخن راندن از سفر خویش در بسیاری از موارد به وقایع تاریخی اشاره میكند و با بسیاری از اماكن تاریخی ایران نیز آشنا بود.
سون هدین در سفرنامه اش به شیوهای داستانی قلمفرسایی كرده است.طوری كه هركس كتاب وی را مطالعه كند احساس میكند یك داستان بلند خوانده است. خواننده با مطالعهء سفرنامهء هدین به راحتی میتواند مناطق مسافرت او را در ذهن خویش تداعی كند زیرا مطالب سفرنامهءسون هدین ادیبانه و شا عرانه است.به تعبیر دیگر این اثر در واقع«داستان»سفر هدین به كویر بزرگ است كه در آن خاطرات سفر وی به صورت داستان بیان شده است.
