جهانگردان اروپایی كه به ایران سفر كرده‌اند، به مراسم نوروز توجه كرده و مطالبی را در وصف آن نوشته اند و كارلا سرنا نیز یكی از این سیاحان است.
نویسنده : مهرنوش محتشمی
از زمان صفویه تا پایان دوره قاجار، جهانگردان و مبلغان مسیحی بسیاری به ایران آمدند كه از آنان سفرنامه‌هایی به یادگار مانده است. سفرنامه‌هایی كه دربردارنده اطلاعات ارزشمندی درباره فرهنگ و آداب و رسوم مردم ایران در طول این اعصار است. نوروز، یكی از موضوع‌هایی است كه جهانگردان اروپایی كه در طول تاریخ به ایران سفر كرده‌اند، همواره به آن توجه كرده و مطالبی را در وصف آن به رشته تحریر درآورده‌اند. این مراسم تاریخی از دید سیاح ایتالیایی ، مادا كارلا سرنا نیز پنهان نمانده است .
مادام كارلا سرنا یك جهانگرد ایتالیایی قرن نوزدهم اروپا بود كه در زمان حكومت قاجار و همزمان با سلطنت ناصرالدین شاه از طریق دریای خزر به ایران آمد. سفرنامه او با نام سفرنامه مادام كارلا سرنا ( یا آدمها و آئین ها در ایران) شناخته می‌شود كه در احوال، خلق و خو و آداب و رسوم ایرانیان است.
سرنا همراه با بیان فرهنگ و آداب و رسوم و اوضاع اجتماعی ایران در قرن نوزدهم میلادی، به چگونگی برگزاری نوروز در دربار ناصرالدین‌شاه می‌پردازد و می‌نویسد:
"ﺩﺭ ﺁﻥ ﺳﺎﻝ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩﻡ، ﺷﺐ ﻧﻮﺭﻭﺯ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺯﻳﺎﺩی ﺍﺯ ﺩﺭﺑﺎﺭﻳﺎﻥ ﺻﺎﺣﺐﻧﺎﻡ، ﺑﺮﺍی ﻋﺮﺽ ﺷــﺎﺩﺑﺎﺵ ﺑﻪ ﻗﺼﺮ ﺷﺎﻩ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ولی ﺑﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﺧﺒﺮ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻓﺮﺩﺍی ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﻣﺮﺍﺳﻢ ﺳﻼﻡ ﺑﺮﮔﺰﺍﺭ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ. ﻛﺎﺷﻒ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺁﻣﺪ ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺍﺩﻥ ﻫﻴﭻ ﻛﺎﺭی ﺑﺪﻭﻥ ﻣﺸﻮﺭﺕ ﺑﺎ ﻣﻨﺠﻤﺎﻥ ﺍﻗﺪﺍﻡ نمیﻛﻨﻨﺪ، ﺷﺎﻩ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻴﺰ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﻳﺎ ﻧﺎﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻨﺠﻢ ﺑﺎشی ﺭﺍ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﻭ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺰﺩﻳكی ﺳﺘﺎﺭﻩﻫﺎ ﺭﻭﺯ ﺩﻭﻡ ﻧﻮﺭﻭﺯ ﺭﺍ ﺑﺮﺍی ﺑﺮﮔﺰﺍﺭی ﻣﺮﺍﺳﻢ ﺳﻼﻡ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩ. ﻣﺮﺩﻡ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺍﻳﻦﻛﻪ ﺳﻼﻡ ﻧﻮﺭﻭﺯی ﺑﻪ ﻳك ﺭﻭﺯ ﺑﻌﺪ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩ، ﺷﮕﻔﺖﺯﺩﻩ ﺷﺪﻧﺪ، ﻭلی ﺑﻪ ﺯﻭﺩی ﺷگفتی ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺷﺤالی ﮔﺮﺍﻳﻴﺪ، ﺯﻳﺮﺍ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎﺭﺍﻥ ﺳﻴﻞﺁﺳﺎیی ﺭﺍ ﻛــﻪ ﺩﺭ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺭﻭﺯ ﺳﺎﻝ ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺑﺎﺭﻳﺪﻥ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ، ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺩﻳﺪﻧﺪ."
این بانوی جهانگرد ، سپس به وقایع نوروز سال 1295 هجری در سفرنامه اش اشاره می‌كند و می نویسد:
"ﺩﺭ ﻧﻮﺭﻭﺯ ﺁﻥ ﺳﺎﻝ (1295 ﻫـ.ﻕ) بهﻋﻨﻮﺍﻥ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺭﻭﺯ ﺳﺎﻝ ﻭ ﺁﻏﺎﺯ ﺑﻬﺎﺭ، ﺭﻭﺯ ﺩﻭﻡ ﻓﺮﻭﺭﺩﻳﻦ ﺍﻋﻼﻥ ﺷﺪ. ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺭﻭﺯ ﭘﻴﺶ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﻋﺒﻮﺱ ﻭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﺍﺑﺮی ﻭ ﮔﺮﻳﺎﻥ ﺑﻮﺩ، ﺭﻭﺯ ﺩﻭﻡ ﻓﺮﻭﺭﺩﻳﻦ ﻫﻮﺍیی ﺁﻓﺘﺎبی ﻭ ﺩﻝﺍﻧﮕﻴﺰ ﻭ ﺑﺎ ﻃﺮﺍﻭﺕ ﺑﻬﺎﺭی ﺑﻪﻋﻼﻭﻩ ﺷﺎﺩی ﻓﺮﺍ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﻧﻮﺭﻭﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻏﺮﻕ ﺩﺭ ﺷﺎﺩی ﻭ ﺳﺮﻭﺭ ﻛﺮﺩ.ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﻣﻦ ﺑﺮﺍی ﺷﺮﻛﺖ ﺩﺭ ﻣﺮﺍﺳﻢ ﺳﻼﻡ ﻭ ﺣﻀﻮﺭ ﺩﺭ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﻛﻪ ﻭﺯﻳﺮ ﺍﻣﻮﺭ ﺧﺎﺭﺟﻪ ﺑﺮﺍی ﻫﻴﺎﺕﻫﺎی ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﺧﺎﺭجی ﻭ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﻴﺎﻥ ﻣﻘﻴﻢ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ، ﺩﻋﻮﺕ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻡ. ﺍﻳﻦ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ، ﺩﺭ ﺣﻴﺎﻁ ﺩﺭﻭنی ﻗﺼﺮ ﺩﺭ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺗﺎﻻﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺮﺍی ﺗﻤﺎﺷﺎی ﻫﻤﻪ ﺣﺎﺿﺮﺍﻥ ﻭ ﺗﻤﺎﻡ ﺟﺰییات ﻣﺮﺍﺳﻢ ﻭ ﺗﺸﺮﻳﻔﺎﺕ ﺳﻼﻡ، ﺟﺎی ﺑﺴﻴﺎﺭ مناسبی ﺑﻮﺩ. ﺩﺭ ﺧﻴﺎﺑﺎنی ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﺼﺮ منتهی می‌شد، آن‌چنان ﺍﻧﺒﻮﻩ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺭﺍ ﭘﺮ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ خیلی ﺑﺎ ﺯﺣﻤﺖ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻢ جایی برای ﻋﺒﻮﺭ ﺑﺎﺯ ﻛﻨﻢ."
مادام سرنا در ادامه در توصیه مراسم سلام نوروزی می‌نویسد:
"ﻫﻤﻪ ﺯﻳﺒﺎﺗﺮﻳﻦ ﻟﺒﺎﺱﻫﺎیﺧﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗــﻊ ﺭﺧﺖ ﻧﻮ ﺧــﻮﺩ ﺭﺍ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ، ﭼﻮﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﺎﻭﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻛﻪ؛ ﺩﺭ ﻧﻮﺭﻭﺯ ﭘﻮﺷــﻴﺪﻥ ﻟﺒﺎﺱ ﻧﻮ خوشبختی می‌آورد. ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺯﻳﺎﺩی ﺍﺯ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻛﻼﻩﻫﺎیی ﺑﺮ ﺳﺮ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻛﻪ برای ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺍﺳﻢ ﺧﺮﻳﺪﺍﺭی ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ. ﻣﻦ ﻋﺒﻮﺭ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﺧﺎﺭجی ﺭﺍ ﻛﻪ همگی ﺑﺎ ﻟﺒﺎﺱﻫﺎی ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻡ ﺭسمی ﻭ ﺷﻜﻮﻩ ﻭ ﺷﻮﻛﺖ ﺧﺎصی برای ﺷﺮﻛﺖ ﺩﺭ ﺳﻼﻡ ﻧﻮﺭﻭﺯ میﺭﻓﺘﻨﺪ، ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺩﻳﺪﻡ. ﻭﺯﻳﺮﺍﻥ ﻣﺨﺘﺎﺭ ﻛﺸــﻮﺭﻫﺎی ﺧﺎﺭﺝ ﺩﺭ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻥﻛﻪ ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﺗﺎﻻﺭ ﺑﻴﺎﻳﺪ، ﺩﺭ ﻋﻤﺎﺭﺕ ﺧﻮﺭﺷﻴﺪ ﺣﻀﻮﺭ میﻳﺎﺑﻨﺪ. ﺍﻳــﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻥ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺩﻭﻟﺖﻫﺎی ﻣﺘﺒﻮﻉﺷﺎﻥ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺘﺮﺟﻤﺎﻥ ﺧﻮﻳﺶ، ﺑﻪ ﺷــﺎﻩ ﺳﺎﻝ ﻧﻮ ﺭﺍ ﺗﺒﺮیك میﮔﻮﻳﻨﺪ ﻭ ﺷﺎﻩ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻭ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺘﺮﺟﻤﺎﻥ ﺟﻮﺍﺏ ﻻﺯﻡ ﺭﺍ میﺩﻫﺪ."
به این ترتیب ، مراسم تاریخی و باستانی نوروز ، جایگاه ویژه ای را در سفرنامه مادام كارلا سرنا به خود اختصاص می دهد و او به تفصیل از چگونگی برگزاری این مراسم در دربار ناصرالدین شاه قاجار گزارش می نویسد.
