گفتگو با دكترمحمد جواددهقانی درباره زبان فارسی و چهاردهمین زبان برتر علمی در دنیا
چند روز پیش در سایتها و رسانه ها خبری توجهم را جلب كرد " زبان فارسی به عنوان چهاردهمین زبان علم در دنیا شناخته شد "
بررسی پایگاه استنادی اسكوپوس در سال 2016 میلادی ، نشان میدهد كه زبان فارسی جایگاه چهاردهم دنیا از لحاظ تولید علم را كسب كرده . با دكتر محمد جواد دهقانی سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) تماس گرفتیم تا در این درباره با او گفتگو كنیم . مصاحبه ی رادیو فرهنگ را با ایشان میخوانید
*آقای دكتردهقانی پایگاه استنادی اسكوپوس (Scoupus) چیست ؟
پایگاه استنادی اسكوپوس در حقیقت یكی از بزرگترین پایگاههای چكیده نامه و از نمایه های استنادی معتبر و شناخته شده ی متون تحقیقاتی و منابع تحت وب با كیفیت میباشد پایگاه استنادی اسكوپوس (Scopus) علاوه بر چكیده مقالات ، دارای فهرست منابع هر مقاله می باشد و بنابراین امكان محاسبه تعداد استنادات به هر مقاله برای پژوهشگران وجود دارد.
*با توجه به انتخاب زبان فارسی به عنوان چهاردهمین زبان علم در دنیا مهم ترین شاخص سنجش یك زبان برای رتبه بندی آن زبان به عنوان زبان علم و دانش چیست ؟
مقام معظم رهبری بر پیشرفت علم و گسترش زبان فارسی بسیار تاكید داشتند به گونه ای كه در سطح جهان با مشاهده ی پیشرفتهای علمی ایرانیان سایر كشورها به یادگیری زبان فارسی تشویق شده اند در نقشه ی جامع علمی كشور به گسترش زبان فارسی توجه بسیاری شده . درباره ی شاخص های سنجش یك زبان به عنوان زبان علم باید بگویم : تعداد مدارك و مقالاتی كه در پایگاههای بین المللی به زبان فارسی وجود دارد مد نظر قرار میگیرد .درباره ی وضعیتی كه ما در پایگاه استنادی اسكوپوس در مقایسه با سایر زبانها داریم ، كلیه ی مقاله ها و مدارك علمی به زبانهای مختلف دنیا در پایگاه استنادی اسكوپوس نمایه میشود كه رتبه ی اول مقالات علمی در این پایگاه زبان انگلیسی است و بیش از 92 درصد از مقالات و مدارك این پایگاه را به خود اختصاص میدهد . دومین زبان ، زبان چینی است كه حدود 4 درصد را در بر میگیرد و سایر زبانها نظیر اسپانیایی و آلمانی در مراحل بعدی هستند در این میان زبان فارسی در سال 2009 در رتبه ی 30 قرار داشت ،در سال 2010 به رتبه ی 28 رسید یم، در سال 2011 به رتبه ی 24 و در سال 2012 رتبه ی 21 و در سال 2016 به رتبه ی چهاردهم ارتقاء پیدا كردیم .
*دكتر دهقانی با توجه به گسترش جغرافیای فرهنگی زبان فارسی و نفوذ ساختاری این زبان در مجموعه ی بزرگترین زبانهای دنیا آیا امكان واژه گزینی علمی با زبان فارسی و نشر آن در زبانهای هم خانواده وجود دارد یا خیر ؟
قطعا وجود دارد زیرا در زبان علم اگر در این حوزه فعالیتی صورت نگیرید در آینده مساله ساز خواهد شد . لذا فرهنگستان زبان فارسی باید به گونه ای عمل كنند كه به ازای هر كدام از این كلمات جدید علمی ، واژه ی معادل آن را جایگزین كنند ا این امر در مجامع و مقالات علمی گاهی به سختی صورت میگیرد . و پژوهشگران باید تلاش كنند كه مقالات و پژوهش های علمی خود را به زبان فارسی هم منعكس كنند .
*مسیر توسعه ی نفوذ زبان فارسی به عنوان زبان علم و ارتقاء شاخص های آن چگونه میسر خواهد شد ؟
در اسناد بالادستی این تاكیدات وجود دارد همان طور كه گفتم در نقشه ی جامع علمی كشور بر ارتقاء جایگاه زبان فارسی به عنوان یك زبان فراگیر علمی بسیار تاكید شده ودر مسیری كه مشخص شده است این امر ( گسترش زبان فارسی ) به گونه ای گنجانده شده كه این مساله رعایت شود . علیرغم اینكه ما از نظر جمعیت در مقایسه با جوامع عربی كمتر هستیم اماسهم ما در تولیدات علمی در سطح بین الملل نزدیك به دو برابر بیشتر از جوامع عربی است اما باید توجه كنیم كه اگر زبان فارسی را مد نظر قرار ندهیم شاید در آینده شاهد افت جایگاه زبان فارسی در سطح بین الملل باشیم .
*به عنوان پرسش پایانی ، آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان چه تاثیری در روند ارتقاء جایگاه زبان فارسی در جهان خواهد داشت ؟
این امر بسیار موثر خواهد بود و در حال حاضر یكی از اقدامات موثر در سایر كشورها تاسیس رشته های زبان فارسی یا همان كرسی های زبان فارسی در دانشگاههای مختلف دنیاست و فعالیتهای خوبی هم در این باره صورت گرفته و قطعا تاثیر گذار خواهد بود .
