امام حسن علیه السلام پس از شهادت پدرش امیرمؤمنان علی بن أبی طالب علیه السلام در كوفه، با درخواست و بیعت یاران آن حضرت و اهالی كوفه، خلافت را پذیرفت و راه و روش عدالت پرور پدرش را تداوم بخشید.
امام حسن علیه السلام، در نیمه ماه مبارك رمضان سال سوم هجرى قمرى در مدینه منوره دیده به جهان گشود.امام حسن علیه السلام بنا به روایت شیعه و اهل سنت، شبیه ترین انسان ها به رسول خدا صلی الله علیه و آله بود .
امام حسن علیه السلام پس از شهادت پدرش امیرمؤمنان على بن أبى طالب علیه السلام در كوفه، با درخواست و بیعت یاران آن حضرت و اهالى كوفه، خلافت را پذیرفت و راه و روش عدالت پرور پدرش را تداوم بخشید.
ولیكن با فتنه انگیزى هاى معاویه بن ابی سفیان و شرارت هاى سران سپاه او از یك سو و نفاق و خیانت برخى از سران سپاه امام علیه السلام و ایجاد چند دستگى در میان مردم و خستگى آنان از جنگ و خونریزى از سوى دیگر، آن حضرت را واداشت كه براى حفظ اصل اسلام و در نظر گرفتن مصلحت مسلمانان، با معاویه صلح كند و حكومت را به طور موقت و مشروط به وى سپارد.
از آن پس، امام علیه السلام از كوفه به وطنش مدینه بازگشت و بقیه عمر شریف خود را در مدینه گذرانید. آن حضرت گرچه از حكومت كناره گیرى كرده بود ولى با رفتار و كردار خود، امت اسلام را به جنایت هاى معاویه و عاملان او در سراسر مناطق اسلامى آگاه مى كرد و روحیه رزم و جهاد را در نهاد آنان دوباره زنده مى كرد.
وقتی معاویه تصمیم گرفت برای ولایتعهدی پسرش یزید بیعت بگیرد، صد هزار درهم برای جعده (همسر امام حسن) فرستاد تا امام را مسموم كند. گفته‌اند حسن بن علی(ع) 40 روز پس از مسموم شدن به شهادت رسید. بنابر نقلی، او وصیت كرده بود كنار قبر پیامبر(ص) دفن شود ولی مروان بن حكم و عده‌ای از بنی امیه مانع این كار شدند. پیكر او در قبرستان بقیع به خاك سپرده شد.
امام صادق(ع) در بیان حال معنوی امام حسن(ع) می فرمود: امام مجتبی(ع) عابدترین مردم زمان خود بود. بسیار حج به صورت پیاده و گاه با پای برهنه بجای می آورد. همیشه او را در حال گفتن ذكر می دیدند
امام مانند جدش رسول الله(ص) بدون هیچ تكبری روی زمین می نشست و با تهیدستان، هم سفره می شد. روزی سواره از محلی می گذشت كه دید گروهی از بینوایان روی زمین نشسته اند و مقداری نان را پیش خود گذارده اند و می خورند. وقتی امام را دیدند، به ایشان تعارف كردند و حضرت را سر سفره خویش خواندند. امام از مركب خویش پیاده شد و این آیه را تلاوت كرد: إِنَّهُ لا یحِبُّ الْمُسْتَكبِرین»؛ خداوند خود بزرگ بینان را دوست نمی دارد (نحل/23).» سپس سر سفره آنان نشست و مشغول خوردن شد. وقتی همگی سیر شدند، امام آنها را به منزل خود فرا خواند و از آنان پذیرایی فرمود و به آنان پوشاك هدیه كرد.
می توان گفت كه بارزترین ویژگی امام مجتبی (ع) كه بهترین سرمشق برای دوستداران او است، بخشندگی بسیار و دستگیری از دیگران است. ایشان به بهانه های مختلف، همه را از خوان كرم خویش بهره مند می ساخت و آنقدر بخشش می كرد تا شخص نیازمند بی نیاز می شد؛ زیرا طبق تعالیم اسلام، بخشش باید بگونه ای باشد كه فرهنگ گدایی را ریشه كن سازد و در صورت امكان، شخص را از جرگه نیازمندان بیرون كند.
