معاون اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد از ثبت ملی خانه تاریخی پنج دری یزد خبر داد و گفت: این خانه پس از مرمت به عنوان بوم گردی و محلی برای فعالیت‌ها و رویدادهای فرهنگی استفاده خواهد شد.
وی با بیان این كه بنای تاریخی مذكور با اعتبار 300 میلیون تومان پس از تكمیل فاز اول مرمت، وارد فاز دوم مرمت شده است، گفت: خانه پنج دری دارای طرح مصوب است و با مشاركت حدود 60 میلیون تومان از جانب میراث فرهنگی در حال مرمت است.
این مسئول در مورد ویژگی‌های این بنای تاریخی نیز تصریح كرد: خانه پنج دری تنوع زیادی در معماری دارد و داخل آن دو بخش اندرونی و بیرونی دارد كه از بخش‌های و تالارهای بزرگ و كوچك تشكیل شده است. علاوه بر معماری منحصر به فرد، این بنا دارای تزئینات گچی و كنده‌كاری «دست كن» است كه البته بدون نازك كاری در زمان ساخت، رها شده و از طرفی نیز دارای درهای گره چوبی و نقاشی‌های دیواری زیبایی است.
ریاحی مقدم، كاربری این خانه پس از مرمت را استفاده از آن به عنوان بومگردی و محلی برای فعالیت‌ها و رویدادهای فرهنگی ذكر كرد و افزود: این خانه در نزدیكی میدان امیرچخماق و در حوالی محله خواجه‌خضر قرار دارد.
معاون میراث فرهنگی استان در پایان یادآور شد: یزد در حال حاضر حدود 2000 بنای ثبت شده ملی دارد كه حدود 6 مورد از این بناها در اولویت تخصیص بودجه برای ترمیم قرار دارند. البته بخشی از آن‌ها در حال مرمت است كه متناسب با میزان اعتبار هر بنا، در حداقل زمان ممكن ترمیم خواهند شد.
بیشتر خانه تاریخی یزد دارای تالاری بوده است كه بوسیله پنج در به حیاط خانه متصل می شده است.
یزد اولین شهر خشتی و دومین شهر تاریخی جهان بعد از شهر ونیز ایتالیاست. مشخص‌ترین وجهه شهر، معماری خاص كویری آن است. بادگیرها، مناره‌ها و گنبدها مشخص‌ترین جنبه ظاهری معماری شهر است. در این معماری از بادگیر برای گرفتن جریان باد و خنك‌كردن فضای ساختمان به كار می‌رفته‌است.
بافت و ساخت معماری ویژهٔ منطقهٔ یزد از بارزترین نمونه‌های معماری خاص اقلیم‌های گرم و خشك در جهان است. تناسب آن با نیازها و شرایط اقلیمی- فرهنگی مردم منطقه، گذشته از زیبایی خاص این معماری، از ویژگی‌های آن است. در مركز هر محله معمولاً حمام، بازارچه، آب انبار، مسجد، حسینیه، لرد، كارگاه‌های كوچك، جوی آب (برای دسترسی به قنات) قرار دارد كه بسیاری از این امكانات هنوز پا برجا هستند.
یزد شهری كویری است و به طبع معماری آن نیز با نوع آب و هوا هماهنگ است و جهت ساخت خانه‌ها در یزد شمال شرقی به جنوب غربی است و خانه‌ها تقریباً در جهت قبله قرار میگیرند. اجزای یك خانه یزدی شامل كوجه، سردر، هشتی، دالان، حیاط خصوصی (نارنجستان) است و خانه‌های قدیمی در جهت قبله ساخته شده‌اند. با این جهت‌گیری فضاهای تابستانی و اتاق‌های زمستانی به طرزی مفید پیرامون حیاط مركزی قرار میگیرند.
قسمت‌های تابستان نشین خانه شامل زیر زمین، تالار، حوض خانه، پایاب، طنبی و قسمت‌های زمستان نشین خانه شامل طهرانی، سه دری، پنج دری، بالا خانه و كرسی خانه است.
بخش تابستان نشین خانه در جبهه قبلی و فضاهای زمستانی در جبهه مقابل و غربی ساخته شده‌است. حیاط مركزی اصلی‌ترین فضای خانهٔ یزدی است. حوض آب در وسط حیاط قرار گرفته‌است و باغچه‌ها دور تا دور آن با درختانی كه نیاز كمی به آب دارند همچون اَنار، اَنگور، اَنجیر و پسته كه علاوه بر سبزی خانه و تأمین سایه و خنكی هوا از خشكی هوا نیز می‌كاهد، تزیین می‌شوند.
در مكتب معماری یزد(حرمت) و (حجاب) یك اصل تلقی می‌شود. حریم خانواده از تجاوز سمعی و بصری به دور است. هیچ خانه اصیل یزدی را نمی‌توان یافت كه دید نامحرم به درون آن ممكن باشد.
هشتی، كریاس، دالان و دیوارهای بلند، نحوه آرایش و سازماندهی فضاهای گوناگون دورادور حیاط به گونه‌ای است كه مفهموم (حجاب) را به كاملترنی وجه نشان می‌دهد، به نحوی كه ساكنان خانه به دور از چشم اغیار در آرامش، آسایش، امنیت و ایمنی زندگی می‌كنند. این شیوه طراحی، در عین حال، در تابستانهای گرم، حداكثر سایه را در خانه فراهم می‌كند.
اتاق مهمانخانه در معماری مسكونی یزد سمبل احترام و بزرگداشت میهمان بوده‌است. در خانواده‌هایی كه از تمكن مالی برخوردار بوده‌اند یا به اقتضای شغل صاحبخانه، حیاط ویژه و مستقلی برای میهمان در نظر می‌گرفتند، این حیاطهای اختصاصی به (بیرونی) معروفند.
