یكی از سفرنامه های منحصر به فرد در تاریخ، سفرنامه كلاویخو سفیر اسپانیاست كه در آن تیمور لنگ و دوران حكمرانی او توصیف شده است .
نویسنده : مهرنوش محتشمی
در زمان ظهور وحشت آفرین تیمور لنگ در تاریخ، اروپاییان از سرزمین‌های دور دست آسیا بی اطلاع بودند و علاقه داشتند كه درباره این كشورگشای وحشت انگیز كه در شرف تسخیر سراسر آسیا بود، اطلاعاتی كسب كنند و به خصوص از مقاصد او نسبت به كشورهای مسیحی آگاه گردند. در این مورد هانری سوم پادشاه اسپانیا پیش قدم شد و تصمیم گرفت كه یك هیئت رسمی سیاسی را به سمرقند اعزام دارد. این هیئت سه نفری از یك اصیل زاده اسپانیولی به نام «روی گونزالس كلاویخو»، یك كشیش موسوم به «آلفونسو پائر» و یك نفر نظامی به نام «گومز دوسالازار» تشكیل می شد. پادشاه اسپانیا نامه‌ای با مهر سلطنتی و مقداری هدایا به فرستادگان خود سپرد تا تقدیم امیر تیمور كنند. " كلاویخو" نوشتن خاطرات این ماموریت سیاسی را به عهده گرفت و بدین ترتیب سفرنامه پرارزشی نوشت كه به دست ما رسیده است.
كلاویخو از شمال غربی ایران تا اقصای شمال شرقی را پیموده است و با نظری دقیق و تیزبین خود، بسیاری از امور را چه از لحاظ اجتماعی و چه از نظر اداری و سیاسی دریافته و نوشته است. او زبان تركی می‌دانسته و در طی مسافرت در ایران با زبان فارسی نیز آشنا شده است و بسیاری اصطلاحات گوناگون را نقل كرده و به مجرد آن كه اندك تغییری در لهجه فارسی مردم نواحی سر راهش پدید آمده، بی درنگ دریافته و با نهایت روشنی آن را در سفرنامه اش نوشته است. در حقیقت حسن انتخاب دربار اسپانیا در برگزیدن چنین سفیر تیزبین و زیرك و با تدبیر سبب شده كه امروزه مورخان و شرق شناسان از سفرنامه او استفاده فراوانی بسیار كنند.
كلاویخو بیش از یك قرن پس از آن كه ماركوپولو نحوه راه یافتن به آسیای مركزی را در كتاب معروف خویش بیان داشت، به سوی سمرقند براه افتاد.
هیئت سفارت اسپانیا پس از درنگ‌ها و معطلی‌های بسیار و پس از آن كه پنج ماه در قسطنطنیه توقف كردند، از قادس به سمرقند رسیدند. در بازگشت نیز راه آنان، همین مدت طول كشید. علت آن هم یك توقف شش ماهه در تبریز بود. از قادس به طرابوزان و بالعكس را با كشتی پیمودند.
شرحی كه كلاویخو از تیمور و خاندان او و وضع دربار سمرقند می‌دهد، جالب است و هرگز نظیر این گونه شرح و تفصیل از متقدمین دیده نشده است. در سفرنامه كلاویخو شرح كامل سفارت وی و سفرش (بین سالهای 1403 تا 1406 میلادی) از مایوركای اسپانیای تا سمرقند و همچنین كشورها و شهرها و شاهان و حاكمان و اوضاع و احوال مردم آن عصر را خصوصاً ایران عصر تیموری را می‌توان به وضوح دریافت.
كلاویخو ضمنا نحوه جهانداری و فرمانروائی تیمور را در دوران جنگ و صلح با زیركی و مهارت و با نظر انتقاد بیان می‌كند.
سفیران اسپانیا در بهار سال 1406 میلادی به اسپانیا رسیدند و كلاویخو سفرنامه خویش را
مدتی بعد نوشت.آن زمان تا هنگام اختراع چاپ پنجاه سالی مانده بود اما كتاب او بقدری جالب بود كه رونوشت‌های متعددی با دست از روی آن نوشتند و در میان عامه مردم رواج یافت.
یكی از این نسخ خطی در كتابخانه ملی مادرید موجود است اما متاسفانه، نویسنده آن را كامل نكرده و لذا فاقد صفحه محتوی نام كتاب و نویسنده است كه در آغاز كتب معمولا وجود دارد و نیز ناگهان به آنجا كه سفیران در بازگشت به میهن به شهر «مسین» می‌رسند، خاتمه می‌یابد.
در این سفرنامه برای اولین بار در طول تاریخ از نام تهران اسمی به میان می آید. مدت زمان این سفر آنقدر طولانی و مشقات ان سخت بوده كه چند تن ار همراهان كلاویخو بیمار شده و می‌میرند اما خود او موفق به بازگشت به كشورش و نگارش سفرنامه اش می شود.
