امروز در راستای معرفی شخصیتهای بزرگ ادبی در ایران معاصر، به استاد فقید، دكتر محمد معین خواهیم پرداخت. این بزرگ مرد عرصه پژوهش ادب پارسی، در سال 1293 در شهر رشت دیده به جهان گشود.
نویسنده : ارسطو جنیدی
سلام و درود بر فرزندان ایران زمین
سلام و درود بر عاشقان دانایی و شیفتگان تمدن بزرگ میهن
مجدداً نوروز را به پیشگاه شما عزیزان فرهیخته تبریك عرض می كنم. از درگاه خداوند مهربان برای شما شادكامی آرزومندم.
امروز در راستای معرفی شخصیتهای بزرگ ادبی در ایران معاصر، به استاد فقید، دكتر محمد معین خواهیم پرداخت.
این بزرگ مرد عرصه پژوهش ادب پارسی، در سال 1293 در شهر رشت دیده به جهان گشود.
استاد محمد معین فرزند شیخ ابوالقاسم، از طلاب برجسته علوم دینی رشت بود. محمد معین در نوجوانی پدر و مادر را از دست داد و تحت حمایت و سرپرستی پدربزرگ فاضل و ارجمندش، شیخ محمد تقی معین العلماء قرار گرفت.
محمد معین از همان سنین كودكی صرف و نحو عربی را به نیكویی در محضر پدربزرگ خود آموخت و تسلط او به زبان عربی تا جایی رشد یافت كه از افراد بسیار ممتاز در تسلط بر این زبان شد. وی همچنین علوم فقهی و دینی را نیز آموخت. پس از اتمام كلاس چهارم ابتدایی به تهران رفت و در مدرسه درخشان تاریخ معاصر ایران یعنی یادگار بزرگ امیركبیر، دارالفنون وارد شد. در همان دوران بود كه با دوست بسیار صمیمی و دانشمندش، ذبیح الله صفا آشنا شد و بعدها این دو جوان كوشا و بسیار مستعد از برترین دانشمندان زبان و ادبیات پارسی لقب گرفتند. در سال 1314 به عنوان معلم زبان و ادبیات فارسی به اهواز اعزام شد و مدتی بعد در دانش سرای همان شهر سمت استادی و سپس ریاست دانش سرا به وی محول شد.
در سال 1319 به تهران بازگشت و به ادامه تحصیل در مقطع دكترای ادبیات فارسی ادامه داد و در سال 1321 از پایان نامه درخشان خود با عنوان(( مَزدَیسنا و ادب پارسی )) با راهنمایی علامه فقید، ابراهیم پورداوود، دفاع كرد و نخستین كسی شد كه درجه دكترای ادبیات پارسی گرفت. بعدها دوست دیرینش ذبیح الله صفا نیز دومین فرد بود كه به این عنوان رسید. از سال 1325 به محضر علامه دهخدا راه یافت و در تدوین لغتنامه كوششهای بلیغ نمود. بعد از رحلت علامه دهخدا و بنا بر وصیت آن بزرگوار، ادامه كار تالیف و نگارش به او محول شد. در سال 1337 به عضویت فرهنگستان ایران درآمد. و درسال 1339 دولت فرانسه نشان عالی هنر و ادب را بدو اهدا كرد. استاد معین بارها و بارها به دریافت نشانهای ممتاز علمی نایل آمد كه به علت كوتاهی مجال، با پوزش از روان بلند آن آزادمرد، از ذكر همه آنها خودداری می كنیم.ایشان سالهای سال به عنوان استاد ممتاز در دانشگاه تهران به تدریس زبان و ادبیات پارسی مشغول بود. استاد مدتها در دانشگاه های خارج از كشور، مشغول تدریس زبان و ادبیات پارسی و تاریخ ایران بود. عشق شگفت انگیز ایشان به زبان پارسی تا جایی بود كه تمامی توان و نیروی خود را برای معرفی شكوه و زیبایی زبان پارسی مصروف داشت. این یگانه مرد كم نظیر در سال 1345 شبی در دفتر كارش از شدت خستگی ناشی از كار زیاد به اغما فرو رفت و بعد از كوششهای بی ثمر برای بهبود ایشان، استاد به كانادا انتقال یافت اما معالجات پزشكان بی ثمر بود و كمای استاد مدت پنج سال ادامه یافت تا آن كه بالاخره دكتر محمد معین، یكی از والاترین و گرانمایه ترین پژوهشگران تاریخ ایران معاصر، در سال 1350 به عالم قدوس پركشید و ایران و ایرانی را در اندوه فرو برد.
استاد دكتر محمد معین به راستی از نوابغ كم نظیر تاریخ معاصر ما محسوب می شوند. ایشان علاوه بر تسلط حیرت انگیز بر زبانهای عربی، انگلیسی و فرانسه، به زبانهای آلمانی، پهلوی، سانسكریت و اوستایی نیز اشراف كامل داشت. ایشان بعد از اتمام كار لغتنامه، فرهنگ واژگان را به رشته تحریر درآوردند كه امروزه به (( فرهنگ دكتر معین )) مشهور است. استاد با هوشمندی بسیاری كوشش كردند كه در هنگامی كه مسئول تدوین لغتنامه هستند از ابراز سلیقه شخصی خود در تدوین آن اثر كه یادگار علامه دهخدا بود بپرهیزند و نظرات و نكات مورد نظر خود را در اثر خاص خود و به طور جداگانه وارد كنند كه اثر سترگ (( فرهنگ معین )) پدید آمد. این اثر شش جلدی هنوز هم كاربردی ترین فرهنگ لغت زبان فارسی است. دكتر محمد معین آثار ذی قیمت فراوانی تالیف كردند كه مهمترین آنها بعد از فرهنگ معین، همان كتاب مزدیسنا و ادب پارسی است كه پایان نامه ایشان بود و بعدها به صورت كتاب چاپ شد. از میان ده ها كتاب استاد به یك اثر دیگر این بزرگ مرد اشاره می كنیم و آن هم كتاب ارجمند (( تحلیل هفت پیكر نظامی )) است كه در تفسیر چهارمین منظومه استاد شاعران ایران، نظامی ، كتابی عذب و یگانه است.
و فرجام سخن را با خاطره ای از همسر استاد زیور می دهم.
همسر دكتر معین نقل می كردند كه پزشكان كانادایی مدتها برای به هوش امدن استاد كوشش می كردند و بی نتیجه بود. روزی پزشك معالج ایشان از من پرسید : آقای دكتر چند سال سن دارند؟ من گفتم حدود پنجاه سال. پزشك ایشان متعجب شد و با حیرت فراوان گفت : چنین چیزی غیر ممكن است... چون عكسهایی كه از مغز ایشان گرفته ایم مغز یك انسان نود ساله را نشان می دهد و نه پنجاه ساله را. مگر استاد چقدر فعالیت ذهنی داشته اند كه مغزشان این چنین پیر شده؟
و پاسخ آن پزشك را هم باید در كتابهای با ارزش و درخشان دكتر محمد معین جستجو كرد.
شیفتگان دانایی و عاشقان میهن را به خواندن آثار شادروان دكتر محمد معین دعوت می كنم.
جاوید ایران زمین
جاوید یاد و خاطره فرزندان بزرگ و بزرگوار این خاك مقدس
