آسباد كه برخی آن را نخستین ساخته صنعتی بشری می‌دانند قدمتی به بلندای تاریخ دارد.
به‌نقل از مركز روابط‌عمومی و اطلاع‌رسانی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، آسباد كه برخی آن را نخستین ساخته صنعتی بشری می‌دانند قدمتی به بلندای تاریخ دارد. در پهنه وسیعی از خراسان بزرگ تاریخی از شمال هرات تا جنوب سیستان با بهره‌گیری از بادهای 120 روزه، درست در فصلی كه مقارن با برداشت غلات است (اواخر اردیبهشت تا پایان شهریور) آسبادها به كار می‌افتند.
محمدعلی بزرگمهر كارشناس ارشد مرمت بناها و بافت‌های تاریخی اداره‌كل میراث‌فرهنگی خراسان جنوبی، در رابطه با ویژگی و كاركرد آسبادهای شرق ایران گفت: آسبادها در گذشته در معیشت مردم اهمیت زیادی داشته‌اند. همچنین نمودی از تركیب معماری سنتی با نیازهای زیست‌بوم و بهره‌گیری مناسب از انرژی‌های پاك به‌شمار می‌آیند. با توجه به ویژگی‌های منحصربه‌فرد آسبادها و خصوصیات عملكردی و زیبایی‌شناسانه، بازشناسی معذفی و در نهایت ثبت آن‌ها در فهرست میراث جهانی اهمیت بسیار پیدا می‌كند.
او افزود: در میان پهنه‌های شرق ایران كه از فناوری آسباد بهره می‌برده‌اند خراسان جنوبی از اهمیت خاصی برخوردار است. با توجه به اینكه شدت بادهای 120 روزه در مناطق مختلف یكسان نیست و از طرفی نیاز به نیروی باد برای تولید آرد از غلات تابع نیازهای جامعه هدف و یا تولید غلات در محل بوده است، تعدد و پراكندگی آسیادها در خراسان جنوبی بسیار است. در طبس مسینا به‌خاطر وجود دشتی حاصلخیز كه خود تولید كننده غلات فراوانی بوده است تعدد آسبادها بالاست. به‌نحوی كه برخی طبس مسینا را انبار غله قاینات نوشته‌اند.
بزرگمهر تأكید دارد: اما در نهبندان كه نقطه مهمی در مسیرهای تجاری در جاده ادویه و تجارت با هند قرار داشته نیز تعداد آسبادها زیاد است چراكه گندم مورد نیاز كاروانیان عبوری را كه از سیستان به آن‌جا حمل می‌شد در آسبادهای نهبندان به آرد تبدیل می‌كردند و در اختیار كاروانیان قرار می‌دادند. این درحالی است كه منطقه درح نیز از مناطقی است كه تعدد و تكثر آسبادها در آن‌ها مشهود است. در هر كدام از این مناطق وجود رشته‌های متعدد و به هم چسبیده از آسبادها و در روستاهای حواشی هر كدام از آن‌ها مانند علی‌آباد، محمدآباد و دستگرد در نزدیكی طبس مسینا و خونیك، خوانشرف، چهار فرسخ و رومه در نزدیكی نهبندان نیز آسبادها فراوان به چشم می‌خوردند.
او با اشاره به اینكه پراكندگی آسبادها در خراسان جنوبی تا روستای خور در 85 كیلومتری شرق بیرجند نیز دیده می‌شود، تصریح كرد: درگذشته برای بهره‌گیری مطلوب از بادگاهی آسبادها در گودی زمین مانند چهار فرسخ و گاهی بر بالای بلندا مانند آسیابان می‌ساختند. در روستاهای كوهستانی شهرستان درمیان مانند گیت، آسیابان و... و حتی فلارگ در بخش مركزی بیرجند برای آسبادها به‌صورت منفرد و بر بالای بلندی ساخته می‌شدند.
كارشناس ارشد مرمت بناها و بافت‌های تاریخی اداره‌كل میراث‌فرهنگی خراسان جنوبی ادامه داد: با توجه به اینكه عملكرد آسبادها در گستره شرق ایران یكسان و از نظر ظاهری شبیه به هم است، اما بسته به موقعیت مكانی و شدت باد و حتی سنت‌های معماری بومی از لحاظ ظرایف معماری تفاوت‌هایی دیده می‌شود.
درحال حاضر آسبادهای ایرانی به شماره 6192 در فهرست پیشنهادی دولت جمهوری اسلامی ایران در آثار میراث جهانی یونسكو قرار گرفته است.
