از ویژگی های بارز انسان كه او را از دیگر موجودات متمایز می كند اندیشه ورزی و قدرت تحلیل امور مختلف است . به قول مولانا:
ای برادر تو همان اندیشه ای ***** مابقی تو استخوان و ریشه ای
نویسنده : علی شالچیان ناظر
از ویژگی های بارز انسان كه او را از دیگر موجودات متمایز می كند اندیشه ورزی و قدرت تحلیل امور مختلف است . به قول مولانا:
ای برادر تو همان اندیشه ای ***** مابقی تو استخوان و ریشه ای
البته، اندیشیدن در مورد امور مختلف و تحلیل مسائل گوناگون مراتبِ مختلفی دارد. به بیان دیگر، اندیشه های افراد از نظر عمق و دقت، بسیار مختلف است. ما در این نوشتار قصد داریم كه به صورت اجمالی، مراتب اندیشه و انواع تفكر را معرفی كنیم:
1- نگرش نقطه ای
نگرش نقطه ای نگرشی است كه شخص واقعه ای یا پدیده ای را فقط توصیف می كند و در صدد یافتن عواملی كه در وقوع این واقعه یا پدیده نقش داشته اند نیست. به عنوان مثال، اگر كسی به اعتیاد یا بزهكاری یك نوجوان توجه كند اما ریشه ها و عوامل اعتیاد یا بزهكاری او را نادیده بگیرد، این فرد نگرش نقطه ای دارد.
2- نگرش خطی
نگرش خطی نگرشی است كه شخص در تحلیل یك واقعه یا پدیده یك عامل یا علت را مؤثر می داند. اگر كسی در تحلیل اینكه چرا فلان شخص معتاد یا بزهكار شده است به عنوان مثال، بگوید كه: "چون گرفتار دوست بد شده بود معتاد یا بزهكار شد"، و عوامل دیگر را نادیده بگیرد، تفكر او نگرش خطی است.
3- نگرش سطحی
نگرش سطحی نگرشی است كه شخص در تحلیل یك واقعه یا یك پدیده چندین عامل را مؤثر می داند. به عنوان مثال، اگر شخصی در تحلیل اینكه چرا فلانی معتاد یا بزهكار شده است بگوید كه عوامل مختلفی دست به دست هم داد و او معتاد یا بزهكار شد از جمله دوست بد، و خانواده ناسالم، و اجتماع ناسالم ، و برخوردار نبودن از مربی و آموزگار آگاه، و ... ، تفكر او تفكر سطحی است. نگرش سطحی از این رو نگرش سطحی نامیده می شود كه در سطح، چندین عامل را در كنار هم در وقوع یك پدیده مؤثر می داند؛ اما توجهی به عمق ندارد.
4- نگرش حجمی (نگرش لایه ای)
نگرش حجمی یا نگرش لایه ای نگرشی است كه علاوه بر سطح، به عمق نیز توجه دارد و یك لایه را به لایه دیگر مرتبط می داند. اگر شخصی در تحلیل اینكه چرا فلان شخص معتاد یا بزهكار شده است بگوید كه فقط چندین عامل در سطح (عواملی كه در نگرش سطحی بیان شد) در معتاد شدن یا بزهكاری فلان فرد مؤثر نبوده است، بلكه عواملی نیز در عمق هست كه باید در نظر گرفته شود. به عنوان مثال، عواملی كه سبب شده اند خانواده این فرد معتاد یا بزهكار خانواده سالمی نباشد و همچنین عواملی كه سبب شده است جامعه كنونی جامعه سالمی نباشد و همه و همه این عوامل در عرض و در طول، در اعتیاد یا بزهكاری این فرد نقش داشته است چنین شخصی نگرش حجمی دارد.
در واقع، كسی كه نگرش حجمی دارد نه تنها می تواند عوامل اثر گذار در یك سطح را به هم وصل كند و ارتباط میان آن ها را ببیند بلكه می تواند در عمق نیز حركت كند؛ یعنی یك لایه را به لایه دیگر وصل كند و پیوند بین لایه های مختلف را دریابد و از زاویه تاریخی نیز به قضیه نگاه كند.
5- نگرش فرا حجمی (اندیشه و تخیل خلاق)
صاحب این اندیشه قادر است كه فراتر از همه متغیرها و عوامل موضوعی را درك كند و صاحب این نوع نگرش صاحبِ تخیل خلاق است.
كسی كه این نوع نگاه و اندیشه را داراست می تواند با نگرش خود در جهان تحول ایجاد كند. خلاقیت ها در این سطح از نگرش رخ می دهد. صاحب این نوع نگرش قدرت آینده اندیشی را داراست.
از آنچه گفتیم معلوم می شود كه نگرش نوع اول سطحی ترین نوع نگرش است و نگرش نوع دوم نسبت به نگرش نوع سوم سطحی تر است و نگرش نوع سوم از نگرش نوع چهارم سطحی تر است و نگرش نوع پنجم با وجود اینكه نسبت به چهار نوع قبلی عمیق محسوب می شود، اما نسبت به نگرش نوع پنجم جایگاه پایین تری دارد.
با اطلاع از انواع نگرش شما به راحتی می توانید تشخیص دهید كه تحلیلی كه هر فرد در مورد هر واقعه یا هر پدیده ارائه می كند در چه سطح و مرتبه ای است.
