از استبداد صدام تا ناكارآمدی دولت ازهاری

گفتگو با دكتر ساجدی پژوهشگر مسائل سیاسی در برنامه سرزمین من

1402/06/27
|
20:28

دكتر ساجدی در این برنامه در مورد دولت اظهاری صحبت كرد و گفت :
صدام روز 26 شهریور ماه سال 1359 ، «قرارداد 1975 الجزایر» را پاره و ادعای تسلط كامل بر آبراه اروند را كرد. به دنبال آن حكومت بعث عراق روز31 شهریور 1359، تهاجم سراسری خود به خاك جمهوری اسلامی ایران را آغاز كرد.به طور كلی اهداف عراق از حمله به ایران در سه سطح لغو قرارداد الجزایر، تجزیه‌ی ایران با جدا كردن استان خوزستان و براندازی نظام جمهوری اسلامی ایران طبقه‌بندی می‌شود.

صدام روز 26 شهریور ماه سال 1359 ، «قرارداد 1975 الجزایر» را پاره و ادعای تسلط كامل بر آبراه اروند را كرد. به دنبال آن حكومت بعث عراق روز31 شهریور 1359، تهاجم سراسری خود به خاك جمهوری اسلامی ایران را آغاز كرد.به طور كلی اهداف عراق از حمله به ایران در سه سطح لغو قرارداد الجزایر، تجزیه‌ی ایران با جدا كردن استان خوزستان و براندازی نظام جمهوری اسلامی ایران طبقه‌بندی می‌شود.
او در ادامه در مورد دولت ازهاری صحبت كرد و گفت :

مرآتی در این برنامه در مورد برگزاری جشنواره موسیقی نواحی ایران صحبت كرد و گفت :
جشنواره‌ی شانزدهم موسیقی نواحی با هدف تعالی و بهینه‌تر شدن و همچنین استفاده‌ از ظرفیت سایر استان ها و فراگیری آن در پنج منطقه در حال برگزاری است و استانهای شمالغرب نیز با مركزیت آذربایجان‌شرقی این جشنواره را برگزار می‌كنند.دبیر شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران، گفت: ایران تنها كشوری است كه رابطه ژنتیك بین موسیقی رسمی و موسیقی اقوام در آن وجود دارد و خود اقوام در طول سالیان متمادی تصمیم گرفته‌اند برای وحدت موسیقی فراقومیتی را تشكیل دهند

وی درباره محور اصلی و تمركز موضوعی جشنواره شانزدهم گفت: امسال طرح "ایران فرهنگی" را با هدف وحدت در كثرت موسیقایی در نظر گرفته‌ایم. واژه‌ی وحدت در كثرت كه معادل unity diversity است و كلیدواژه‌ای در موسیقی‌شناسی اقوام در دنیا به شمار می‌رود و هدف ما در این جشنواره این است كه در مناطق مختلف ایران، به تنوع و كثرت موسیقایی در عین وحدتی كه ما به آن «ایران» می‌گوییم توجه كنیم.

مرآتی اظهار كرد: دو نوع موسیقی در این منطقه وجود دارد كه شامل موسیقی موغامی و عاشیقی است كه از رشته‌های پیوند بین موسیقی رسمی و مردمی است.

وی موسیقی عاشیقی را به مثابه ستاره درخشانی دانست كه در این منطقه نورافشانی می‌كند.

مرآتی افزود: ما در موسیقی شناسی معاصر، موسیقی‌های مختلف مناطق را در یك حوزه می‌بینیم و این تنوع و كثرتی كه این اقوام برای ساختن موسیقی‌شان به صورت اصیل دارند، چیزی بوده كه ما به آن توجه داشته‌ایم.

سی و یكمین نخست‌وزیر دوران حكومت محمدرضا شاه پهلوی كه به دستور او به این سمت منصوب شد 16 روز قبل از فرار سلطانِ پهلوی از ایران از این سمت استعفا داد و سه روز بعد بعد راهی امریكا شد، اما شیوه او برای استعفا جالب توجه بود. كومت نظامی‌های پی‌درپی و به رگبار بستن مردم به بهانه‌های مختلف در كوچه‌ها و خیابان‌ها، شدت گرفتن نارضایتی‌های عمومی از حكومت، بی‌نتیجه ماندن رفتار پادگانی با مردم و تامین نشدن نظر آمریكایی‌ها و محمدرضا شاه راهی برایش باقی نگذاشت.

بهترین راه برای خالی كردن شانه از حجم انتظارات و توقعات حكومت و فرار از آتش نفرت عمومی، تظاهر به حمله قلبی در جلسه رسمی سوم دی هیات دولت بود. مَكری كه با همراهی دكتر یوسفی، دكتر دفتر نخست‌وزیری و دستور ممنوع‌الملاقاتی كامل شد.
علت انتصاب

انتصاب ارتشبد غلام‌رضا ازهاری در پست نخست‌وزیری كه دو ماه قبل از فرار محمدرضا و امرای ارتش پهلوی از كشور و سه ماه قبل از سقوط رژیم پهلوی انجام شد، نتیجه مشورت ویلیام سولیوان سفیر وقت امریكا در ایران و آنتونی پارسونز سفیر وقت انگلیس در تهران با محمدرضا پهلوی بود. زبیگنیف برژینسكی، مشاور امنیتی جیمی كارتر رییس جمهور آمریكا در تماسی تلفنی با شاه، حمایت كامل دولت متبوع خود را از وی اعلام كرد.

این تماس پس از نشست كاخ سفید درباره گزارش سولیوان برقرار شد. در گزارش سفیر وقت امریكا در ایران به كاخ سفید، وضعیت سیاسی متزلزل شاه و روند رو به گسترش انقلاب اسلامی اشاره شده بود.

مشاور امنیتی جیمی كارتر در خاطراتش چنین نوشت: «من به شاه گفتم كه ایالات متحده امریكا در بحران كنونی به طور تام و تمام و بدون هیچ‌گونه قید و شرطی از شما حمایت می‌كند. شما از حمایت كامل ما برخوردار خواهید بود. در ثانی ما از تصمیم شما چه راجع به شكل و چه راجع به تركیب حكومت مورد نظرتان حمایت خواهیم كرد و ثالثا ما شما را به هیچ‌گونه راه حل خاصی تشویق و ترغیب نمی كنیم. خطاب به او افزودم كه امیدوارم روشن كرده باشم و به سفیرمان نیز دستور داده شده تا این نكته را روشن كند كه ما شما را برای در پیش گرفتن جهت خاصی نصیحت یا ترغیب نمی كنیم. ... به نظر من مشكل شما این است كه باید دست به یك سلسله اقدامات خاصی بزنید كه اقتدار شما را به نحو مؤثر نشان دهد و محمدرضا شاه هم به سادگی پاسخ داد: چشم.»

همین توصیه برژینسكی به شاه، مقدمه تشكیل دولت نظامی ازهاری شد و برای تشكیل یك دولت نظامی، فردی مطمئن‌تر و مطیع‌تر از او كه عالی‌ترین شغل نظامی را داشت و امتحانش را به خوبی و بارها و بارها پس داده بود و خود را بهاثبات رسانده بود، وجود نداشت. بعد از ظهر 14 آبان 1357، ازهاری به كاخ نیاوران احضار شد و پس از مختصری صحبت با محمدرضا، شاه پذیرش نخست‌وزیری را به او امر كرد و ارتشبد هم فرمان مافوق را بر چشم گذاشت.

غلام‌رضا ازهاری كه پنج روز بعد از استعفا راهی امریكا شد، در مصاحبه‌ای كه 15 سال بعد در اسفند 1372 داشت به بیان بخشی از خاطرات دوران حضورش در ایران عصر پهلوی پرداخت.

او با اشاره به نحوه قبول پست نخست‌وزیری گفت: 7، 8، 10 روز قبل از آتش زدن تهران، اعلیحضرت به من فرمودند كه ما در نظر داریم شما را نخست‌وزیر بكنیم. به عرض‌شان رساندم كه البته میل مبارك است ولی من فكر می‌كنم در این موقع، رییس ستادی، مهمتر از نخست‌وزیری باشد. فرمودند: «میل نداری؟» گفتم هرچه بفرمایید ولی سوال می‌فرمایید، جواب می‌دهم. فرمودند: «حال كه میل نداری، بسیار خب.» تا روزی كه تهران آتش گرفت، آتش زدند، ساعت هشت شب بود كه مرا احضار فرمودند. من رفتم در آنجا و فرمودند: «از این ساعت شما نخست‌وزیر هستید.» تا خواستم چیزی بگویم، فرمودند: «می‌دانم چه می‌خواهی بگویی، این یك امر نظامی است و بایستی اجرا كنی»
با روی كار آمدن دولت نظامی اذهاری، تظاهرات مردم در تهران و شهرستان‌ها اوج گرفت و بازار تهران و بازارهای شهرهای قم، مشهد، شیراز، اصفهان، قزوین و ساری تعطیل شدند و به علت نبودن برق و نفت و بنزین، مردم شب و روز به خیابان‌ها ریخته، دست به تظاهرات می‌زدند.

به دنبال اعتصاب آموزگاران و دبیران، دانش‌آموزان مدارس تهران نیز به اعتصاب‌كنندگان پیوستند و شهر تهران و سایر شهرها یكپارچه اعتراض شد. زد و خورد ماموران نظامی و انتظامی با مردم و كشتار آنان در اماكن و خیابان‌ها شدت بیشتری گرفت و ماموران ساواك و فرمانداری نظامی در چند شهرستان به دست مردم خشمگین به قتل رسیدند.

دولت ازهاری برای آرام كردن مخالفان سیاسی، عده‌ای از رجال گذشته، بلندپایگان و مقامات عالی رتبه دولت امیرعباس هویدا را كه طی 10 قبل از سال 1357 عهده‌دار مشاغل مهم و حساسی بودند، بر اساس ماده پنج حكومت نظامی، بازداشت كرد و در ظاهر به اجرای سیاست مبارزه علیه فساد شتاب بیشتری داد.

هم‌زمان با این اقدام بیش از دو میلیارد دلار سرمایه نقدی و غیرنقدی از سوی خاندان پهلوی و امرای ارتش و سیاستمداران پهلوی از كشور خارج شد. بازداشت های دولت ازهاری نتیجه‌ای جز رسوایی بیشتر رژیم پهلوی نداشت.

در تظاهرات بزرگ تاسوعا و عاشورای حسینی در پاییز 1357، محمدرضا پهلوی و ازهاری با هلیكوپتر سراسر شهر تهران را رصد كردند. محمدرضا خطاب به ازهاری گفت: «همه خیابان مملو از جمعیت است، پس موافقین من كجا هستند؟» و ازهاری پاسخ داد: «در خانه هایشان» با این حرف آخرین امید محمدرضا به یأس بدل شد و گفت: «پس فایده ماندن من در این مملكت چیست؟!» و ازهاری پاسخ داد: «این بسته به نظر خودتان است»

دسترسی سریع