صحیفه سجادیه

واقعه كربلا با همه ابعاد عظیم و بی‌مانند پر از شور حماسی و ایمان خالص در عصر روز عاشورا ظاهرا به پایان آمد، اما ماموریت حضرت سجاد (ع) و زینب كبری (س) از آن زمان آغاز شد. آنچه در حادثه كربلا بدان نیاز بود، بهره‌برداری از این قیام و حماسه بی‌نظیر و نشر پیام شهادت امام حسین (ع) بود كه حضرت سجاد (ع) در ضمن اسارت با عمه‌اش زینب(ع) آن را با شجاعت، شهامت و قدرت بی‌نظیر در جهان فریاد كردند.

كتاب "صحیفه سجادیه"، مجموعه‌ای از دعاها و مناجات امام زین‌العابدین علی بن الحسین (ع) است. این كتاب اگرچه در موضوع دعا و نیایش است، ولی شامل بسیاری از حقایق علوم، معارف اسلامی و عرفانی، قوانین و احكام شرعی، مسایل حساس سیاسی و اجتماعی، تربیتی و اخلاقی است كه در شكل و قالب دعا امام سجاد (ع) به آن‌ها اشاره كرده ‌است. این كتاب كه پس از قرآن و نهج‌البلاغه مهم‌ترین میراث مكتوب شیعه به حساب می‌آید، به نام‌های خواهر قرآن و "انجیل اهل بیت" نیز مشهور است. صحیفه نیز مانند قرآن و نهج‌البلاغه از نظر فصاحت و بلاغت مورد توجه قرار گرفته است.

همچنین دعای "ابوحمزه ثمالی" را امام زین‌العابدین(ع) در سحرهای ماه رمضان می‌خواند و ابوحمزه ثمالی از آن حضرت نقل كرده است. "زیارت امین‌الله" نیز زیارت‌نامه‌ای است كه امام سجاد(ع) هنگام زیارت مزار حضرت علی(ع) خوانده است.

گنجینه مخطوطات كتابخانه مركزی آستان قدس رضوی نیز بیش از 340 نسخه خطی با محوریت امام ‌زین‌العابدین (ع) را در خود جای داده است. ادعیه روایت‌ شده از امام سجاد (ع)، صحیفه سجادیه و شرح و ترجمه و حاشیه آن بخشی از این آثار را تشكیل می‌دهد. این آثار از جهت قدمت، خط و كار تذهیب هنرمندان ممتاز، از نفاست ویژه‌ای برخوردار هستند.

قرآن دست‌نویس منسوب به دست‌خط امام‌ سجاد (ع) نفیس‌ترین اثر این مجموعه است. در این مصحف شریف، سوره‌های بقره تا ناس در 361 ورق پوست در اندازه 32 در 20 سانتی‌متر به خط كوفی 16 سطری كتابت شده است. در برگ آخر این نسخه شریف، ترقیمه "كتبه المنتظر بوعده علی بن‌الحسین بن علی‌بن‌ابی‌طالب" كتابت شده است.

قدیمی‌ترین نسخه خطی صحیفه سجادیه به كتابت 416 قمری، كامل‌ترین نسخه‌های صحیفه و كوچك‌ترین صحیفه موجود در جهان كه در ابعاد 9.5 در 7 سانتی‌متر بر روی پوست، به خط نسخ غبار به شكل كتابی هشت ضلعی در 50 برگ كتابت شده، بخشی از نفیس‌ترین نسخه‌های این مجموعه است. نسخه‌ای از "مناجات خمس‌عشر" كه از زبان امام سجاد (ع) روایت شده، دعای "جوشن كبیر" به روایت حضرت به كتابت قرن 13 هجری، "دعای خضر" به كتابت خط نسخ در قرن یازدهم هجری و نسخه‌ای از "مناجات انجیلیه" نیز از دیگر نسخ موجود در این گنجینه است.

كتاب‌های متعددی با محوریت زندگی امام چهارم شیعیان نوشته و منتشر شده است. هم‌چنین شاعران آیینی در اشعاری به سوگواری شهادت امام سجاد (ع) پرداختند.

معرفی 10 عنوان كتاب كه با محوریت زندگی امام سجاد (ع) و صحیفه سجادیه نوشته و منتشر شده است:

1- "در مكتب پیشوای ساجدان امام علی بن الحسین علیهما السلام" علی قائمی‌امیری، انتشارات پیام قدس

2- "امام سجاد علیه السلام" جمال نیایشگران، احمد ترابی، (تحقیق از گروه تاریخ اسلام بنیاد پژوهش‌های اسلامی)، مشهد، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی

3- "بررسی نقش امام سجاد علیه السلام در رهبری شیعه پس از واقعه كربلا" محسن رنجبر، دفتر نشر معارف

4- "زندگانی علی بن الحسین علیهما السلام" سید جعفر شهیدی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی

5- "پیشوای چهارم: حضرت امام سجاد علیه السلام" هیات تحریریه موسسه اصول دین، موسسه در راه حق

6-"امام سجاد علیه السلام الگوی زندگی" حبیب الله احمدی، انتشارات فاطیما

7- "صحیفه سجادیه موضوعی" محسن غرویان، دفتر نشر معارف

8- "شرح ادبی صحیفه سجادیه"حسین حدیدی، انتشارات علمی بنیادی

9- "شرح روان صحیفه سجادیه" سیده‌ صدیقه صاحبكار و راضیه رضایی ویراستار، انتشارات دامینه، واسع

10- "صحیفه سجادیه" مترجم: عبدالحمید آیتی، انتشارات سروش