گفتگو با فرزان احمد نژاد پژوهشگر و استاد دانشگاه
احمد نژاد در ابتدا در مورد شكل گیری بازار ارومیه صحبت كرد و گفت :
ذوق هنری و معماری ایرانی-آذری سبب شده كه بازار قدیمی ارومیه به عنوان یكی از مكان های دیدنی و گردشگری شهر ارومیه و آذربایجان غربی شناخته شود.روستاهای اطراف شهر ارومیه برای عرضه و تقاضای محصولات مورد نظر خود به این مكان مراجعه می‌كرده‌اند، البته لازم به ذكر است كه امروز نیز بازار قدیمی ارومیه به عنوان یكی از بازار های عرضه كننده محصولات و فرآورده های روستایی و كشاورزی شهر ارومیه شناخته می‌شود.
وجود مسجد و حمام در كنار بازار تاریخی ارومیه نشان‌دهنده فعال و زنده بودن این بخش از شهر به عنوان مركز اصلی شهر برای فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی، و فرهنگی بوده است.
براساس شنیده ها عمده واردات در زمان‌های گذشته در این بازار نفت بوده كه با شتر از قفقاز به بازار تجاری خوی و از آنجا به بازار ارومیه و سپس به تبریز انتقال داده می شدند.
,
بافت اصلی بازار ارومیه كه قدیمی‌ترین بخش آن بوده، مربوط به دوره صفویه است.
,
این بازار در گوشه جنوب شرقی شهر قرار گرفته و این بنای تاریخی و فرهنگی در دوره قاجار گسترش یافته و الحاقاتی به آن اضافه شده است.
,
در اطراف این بازار تاریخی حمام‌هایی قرار دارد كه كارشناسان میراث فرهنگی و تاریخی سابقه آن‌ها را به دوران زندیه و قاجار می‌رسانند.
با گذشت زمان و پیشرفت تكنولوژی و تغییر شكل سبك زندگی مردم ارومیه به شیوه مدرن، كم‌كم تغییراتی در ظاهر شهرها رخ داد كه سبب شد بخش‌هایی از بازار از بین برود.
بازار ارومیه حدود 60 هزار مترمربع مساحت دارد كه بافت قدیمی آن امروزه تحت مراقبت و بهسازی است؛ در حال حاضر بخش سالم بازار ارومیه كه در مركز شهر قرار گرفته است، بازار ارومیه تقریبا حالت مستطیل شكل دارند كه كه در حد فاصل خیابان‌های منتظری، امام، بعثت و اقبال محصور شده است.
بازار ارومیه حدود 1000 باب مغازه با كاركردهای مختلف و متنوع و تعداد هفت تیمچه و سرای نسبتا بزرگ، 5 حمام قدیمی و یك باب مسجد كه معروف به مسجد جامع است «پنج هزار مترمربع مساحت (مساحت مسجد جامع شهر)» دارد كه سبب شده این بازار به عنوان یك اثر تاریخی پرارزش در شهر ارومیه و استان آذربایجان غربی مطرح شود.
,
از جمله كاركردهای مغازه‌ها می‌توان به مس‌گری، زرگری، چاقوسازی، فرش‌فروشی، بذرفروشی و بلور‌فروشی، كفاشی، عطاری، بزازی اشاره كرد كه از راسته‌های پررونق مجموعه تاریخی بازار ارومیه بوده‌اند.
,
از ویژگی‌های مهم و قابل ذكر این مجموعه تاریخی می‌توان به سادگی آن اشاره كرد.
,
با وجود تفاوت‌هایی كه از لحاظ فرم در طاق‌ها، چشمه و گنبدهای بازار مشاهده می‌شود، هیچ گونه تنوعی از حیث تكنیك هنری مثل كاشی‌كاری، سنگ‌كاری و درب‌های قدیمی پركار چوبی در بازار دیده نمی‌شود. مصالح راسته بازارها و چهارسوها از آجر انتخاب شده است.
مجاورت بازار ارومیه با مسجد اعظم ارومیه بر زیبایی معماری بازار و اهمیت آن تاثیر گذاشته است. سردر ورودی اصلی بازار ارومیه از سمت مسجد اعظم، از زیباترین ویژگی‌های قدیمی شهر است.
تاریخ بنای این مسجد را كه خود معماری پرجاذبه ای دارد، به قرن ششم هجری نسبت داده می‌شود.
سبك معماری این بازار، ایرانی-اسلامی است كه برخی آن را با ریزه‌كاری و سلیقه آذری كه برگرفته از فرهنگ تاریخی و اصیل مردم شهر بوده،تركیب می‌كنند.
بازار ارومیه در تاریخ 22 خرداد سال 1316 به شماره 1639 در فهرست آثار ملی ثبت شد.
